“Hồi ký của một đại tá tình báo”
Từ số này, Thanh Niên giới thiệu
cùng bạn đọc một loạt các tư liệu, hồi ức về những sự kiện, diễn biến
chưa công bố rộng rãi từ các hồi ký, phát biểu mới nhất của những nhà
tình báo cách mạng đã tham gia hoạt động bí mật tại Sài Gòn, đặc biệt
trong những ngày tháng tư lịch sử.
Đó là đại tá Nguyễn Văn Tàu (tức Trần Văn Quang), biệt danh Tư Cang,
Phó chính ủy Phòng tình báo thuộc Bộ tham mưu B2 – Bộ Quốc phòng, người
đã nhiều lần xâm nhập nội thành Sài Gòn với bề dày hoạt động bí mật hơn
20 năm…
Sau 30.4.1975, báo chí trong và ngoài nước cùng các phương tiện
truyền thông thường nhắc đến các điệp viên hàng đầu của cách mạng như
“ông cố vấn” Vũ Ngọc Nhạ, hoặc “điệp viên hoàn hảo” Phạm Xuân Ẩn, song
không nhiều người biết, một “nhân vật thứ ba” từng lăn lộn tại Sài Gòn
trong những thời điểm cam go nhất, để hỗ trợ hoạt động tình báo của đồng
đội, là đại tá Tư Cang.
Ông bước vào ngành tình báo quân đội từ năm 19 tuổi (1947), từng ra
Bắc, trở lại chiến khu Nam, rồi được bí mật tung vào nội thành Sài Gòn
với tư cách là Cụm trưởng Cụm tình báo H63. Cụm tình báo này đã được Nhà
nước tuyên dương Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân năm 1971. Sau đó,
ông được điều ra Bắc năm 1973. Đầu năm 1975, theo lệnh Quân ủy Trung
ương, và trong tình hình sôi bỏng lúc bấy giờ, đại tá tình báo Trần Văn
Quang lại được cấp tốc đưa vào Nam lãnh nhiệm vụ Chính ủy lữ đoàn 316
đặc công biệt động, mở đường tiến về “thủ đô Sài Gòn”.
Chính ở vị trí ấy, nhà tình báo kỳ cựu Trần Văn Quang đã chỉ huy lữ
đoàn của mình đánh thọc sâu vào những nơi hiểm yếu, chế ngự các cây cầu,
dẫn đường cho quân cơ giới tiến nhanh vào dinh Độc Lập ngày 30.4 lịch
sử.
Ông Tư Cang - Ảnh: Giao Hưởng
Ông đã viết hồi ký với tựa Nước mắt ngày gặp mặt. Ông kể, trước giờ
tổng thống Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng và kêu gọi binh lính Sài Gòn
buông súng, ông cùng các cộng sự thảo luận về vị trí đặt pháo trong
thành phố, trên các cao ốc để bắn vào các mục tiêu kháng cự.
Sáng 30.4, đơn vị của ông đã tiến qua cửa ngõ Sài Gòn, theo đường
nhựa ấp Thới Tứ vào tỉnh lộ 15, rẽ trái xuyên qua cánh đồng của xã Tân
Xuân, tiến sát hơn vào nội thành. Đi trước đoàn xe của ông có 4 nữ chiến
sĩ biệt động đeo băng đỏ trên cánh tay phải, khẩu AK trước ngực dẫn
đường trên những chiếc Honda màu đen. Phía sau xe và hai bên có một tiểu
đội trinh sát vệ binh cũng ngồi xe máy, người lái xe lận K54 bên hông
chở người ngồi sau mang AK báng gấp từng cặp lao tới. Họ dẫn đoàn xe qua
khỏi xã Trung Mỹ Tây, đến ngã ba Bầu, rẽ ngã tư Trung Chánh, tiến thẳng
về trung tâm Sài Gòn.
Chẳng mấy chốc, xe chở đại tá tình báo Trần Văn Quang đến trước Trung
tâm Huấn luyện Quang Trung, lúc nào cũng có ngót 15 nghìn binh sĩ, nơi
trước đó ông đã từng qua lại nhiều lần. Chính ở trung tâm này, anh hùng
Nguyễn Văn Sơ cùng trung đoàn của anh “đã chiến đấu đến người cuối cùng”
trong cuộc Tổng tấn công Tết Mậu Thân 1968. Bấy giờ, trung tâm huấn
luyện này trông bệ rạc trong “cuộc cờ tàn” với từng đoàn lính trẻ Sài
Gòn vừa tháo chạy vừa quăng nón, lột giày, cởi quần áo vứt bừa khắp nơi.
Những xe Honda của các nữ biệt động không chạy nhanh được vì phải
tránh các núi quần áo, giày mũ, súng đạn ùn kín trên đường. Đến ngã tư
Bảy Hiền, đoàn xe lọt vào giữa biển người đang ào ra đường với cờ hoa
cầm sẵn trên tay. Trước Bệnh viện Thống Nhất, một phụ nữ đứng giữa đám
đông lớn tiếng giải thích chính sách khoan hồng của Mặt trận Dân tộc
Giải phóng miền Nam đối với tù – hàng binh. Ông cho xe ngừng lại vì thấy
người phụ nữ quen quen, chưa nhìn rõ mặt thì nữ chiến sĩ biệt động tên
Hoa đã gọi to: “Cô Sáu!”.
Ông đã bước đến gần và “cô Sáu” chẳng ai khác hơn là Sáu Thu, thuộc
đơn vị tình báo do ông gầy dựng. Sau vài phút nghe Sáu Thu báo cáo vắn
tắt tình hình sáng 30.4, ông cho xe phóng về phía lăng Cha Cả. Nửa
đường, có mùi khét từ đầu máy xe bốc lên. Tài xế tắt máy nhảy xuống kêu
to: “Chết thật, xe jeep này của tay trung úy lấy chiều hôm qua, thùng
nước bị bắn chưa kịp hàn lại. Trước khi đi đã châm nước, nhưng giờ nước
đã hết sạch nên máy bị nóng. Muốn chạy tiếp phải chờ máy nguội để thêm
nước, nửa giờ nữa mới đi tiếp được!”. Công việc quá gấp, làm sao bây
giờ?
Đang suy nghĩ thì một nhóm thanh niên chạy đến, reo to: “Chú ơi, xe
thiếu gì, các chú muốn loại gì cũng có. Ở cổng sân bay, sĩ quan của ông
Thiệu bỏ lại nhiều lắm, có chiếc chưa tắt máy ở đằng kia”. Nghe vậy, tài
xế đã nhảy lên Honda của một thanh niên chạy về cổng phi trường và
trong chốc lát đã quay lại với một chiếc jeep lùn còn mới, ngay lập tức
chở ông về Bộ Tổng tham mưu Sài Gòn.
Ông kể: “Cơ quan tổng tham mưu của
quân đội Sài Gòn đồ sộ thật. Con đường tráng nhựa rộng rãi thẳng tắp dẫn
đến một sân rộng. Trên cột cờ cao trước tòa nhà chính, gió chiều đang
thổi tung lá cờ Mặt trận giải phóng“. Lá cờ đã được kéo lên
khá sớm bởi một cán bộ tình báo bí số K30, trong vai một thượng sĩ làm
việc nhiều năm tại Phòng II Bộ Tổng tham mưu. Ông được K30 đưa đến phòng
làm việc của tướng Tổng tham mưu trưởng quân đội Sài Gòn và thấy trên
bàn “phù hiệu của đại tướng Cao Văn
Viên còn trong ngăn kéo, một số giấy tờ của trung tướng Vĩnh Lộc chưa
kịp tiêu hủy, cũng như các chứng từ, vũ khí của những người thay thế
tướng Viên vẫn vứt bừa bãi quanh đó“.
Quen với nếp làm việc của một nhà tình báo, không bỏ sót một tấm giấy nào, nên đại tá Quang đã “cho gom tất cả, bảo quản kỹ, rồi đóng gói đưa vào Bộ chỉ huy lữ đoàn“.
Tiếp đó, ông lên xe phóng đến một ngôi nhà thoáng mát, chung quanh có
nhiều cây cảnh xanh mướt. Lúc ấy trời vừa tắt nắng, bên ngoài bắt đầu
chập choạng tối, nhưng bên trong ngôi nhà vẫn sáng như ban ngày bởi hệ
thống đèn nê-ông. Nền nhà lót toàn thảm đỏ, giữa phòng là chiếc bàn bầu
dục to rộng, với những chiếc ghế dựa bọc nhung đỏ. Đây là phòng họp của
Trung tâm Máy tính điện tử thuộc Bộ Tổng tham mưu Sài Gòn, do một đại tá
phụ trách, đã bị bắt giữ ở một phòng gần đó.
Nghe vậy, ông ra lệnh bảo vệ kỹ máy móc và đối xử tử tế với viên sĩ
quan trên để khi cần đến kỹ thuật chuyên môn thì sử dụng anh ta.
Tiếp đó, ông cho xe phóng nhanh về trung tâm thành phố, đến ngã tư
Hiền Vương (nay là Võ Thị Sáu) – Công Lý (nay là Nam Kỳ Khởi Nghĩa) để
đến dinh riêng của Phó tổng thống Trần Văn Hương. “Chưa
có đơn vị cách mạng nào đến đó. Chúng tôi cho xe chạy một vòng quanh
cổng phụ, quan sát thấy bên trong dinh còn thấp thoáng nhiều bóng lính
đang cầm súng“. Ông cho người đưa loa hướng vào trong kêu gọi: “Tất cả hãy bỏ súng lại trong nhà, lần lượt ra trước sân từng người một. Tất cả sẽ được tha về sum họp gia đình ngay bây giờ“.
Một lát sau, cánh cửa lớn của dinh phó tổng thống từ từ mở rộng, rất
đông những người lính tay không vũ khí, vẫy khăn trắng, áo trắng, tỏ dấu
hiệu đầu hàng lần lượt bước ra cổng chính. Các trinh sát nhảy xuống xe,
chia từng tốp nhỏ tiến vào.
Đến giữa sân, đại tá Quang đưa loa lên hỏi lớn: “Ai là người chỉ huy ở
đây, hãy bước ra khỏi hàng lập tức!”. Nghe ông nói giọng Sài Gòn, một
số trong đám đông lộ vẻ ngạc nhiên. Họ không hề biết rằng người đứng
trước mặt họ chính là Cụm trưởng Cụm tình báo H63 không lạ gì đường đi
nước bước ở “nội đô Sài Gòn”…
“Đột kích vào Bộ Tổng tham mưu Sài Gòn”
Cờ giải phóng tung bay tại Bộ Tổng tham mưu quân đội Sài Gòn, ngày 30.4.1975 - Ảnh tư liệu Dinh Thống Nhất
Dinh phó tổng thống thường ngày được đông đúc cảnh vệ canh giữ từ
ngoài vào trong trông rất uy nghiêm. Song trưa 29.4, dinh lặng lẽ u ám
như đang có tang, bởi nguồn tin đại quân cách mạng đang tiến sát Sài
Gòn, khiến không ít lính tráng, kể cả sĩ quan cấp úy, đã trốn đi, bỏ mặc
những con chim trắng “thuộc loại chim nhập cảng đắt tiền đang ríu rít mổ những bông cỏ và hạt kê còn sót lại“, phải bơ vơ trong lồng.
Dưới thềm đại sảnh của dinh, theo mô tả của hồi ký Nước mắt ngày gặp
mặt, còn có con cá sấu to bằng cổ chân đang giương mắt nhìn lên, cô độc.
Khi đại tá Tư Cang đến đó, ông kêu gọi số còn lại trong đơn vị cảnh vệ
của dinh hãy tập trung ngoài sân, đếm được… 115 người. Ông lệnh các sĩ
quan cộng sự của mình chỉ giữ lại viên trung tá chỉ huy trưởng và hai
viên thiếu tá chỉ huy phó của đội cảnh vệ, còn bao nhiêu thả cho về với
gia đình ngay đêm ấy.
Tuân lệnh ông, sĩ quan Bảy Thanh dùng loa hướng dẫn:
- Các anh hãy sắp hàng dọc, theo cổng chính mà ra.
Theo đó, từng tốp lính Sài Gòn kéo nhau tỏa ra đường Hiền Vương tức
đường Võ Thị Sáu ngày nay, để về nhà họ theo nhiều hướng. Nhìn cảnh ấy,
Tư Cang không khỏi liên tưởng đến hình ảnh trái ngược mà ông đã bắt gặp ở
Bộ Tổng tham mưu cách đó vài tiếng. Đó là hình ảnh phơi phới của các
chiến sĩ Z28.
Z28 là đơn vị trực thuộc Lữ đoàn 316 (do Tư Cang làm chính ủy). Đây
là đội biệt động nội thành (do Bảy Vĩnh chỉ huy), hoạt động khi ẩn khi
hiện với nhiều tay súng như Sáu Ánh, Hiệp, Thông (trong đó có hai trung
úy và một thượng sĩ cài trong hàng ngũ binh lính Sài Gòn), lúc nào cũng
sẵn sàng nổ súng bảo vệ các điệp viên, hoặc để các tổ tình báo của cách
mạng thoát hiểm. Giờ đây, chính họ là những người đầu tiên sắp thực hiện
cuộc tấn công chọc thủng Bộ Tổng tham mưu Sài Gòn sáng 30.4 trước khi
đại quân kéo đến. Để làm tròn nhiệm vụ ấy, từ khuya 29, các tay súng của
Z28 theo quy ước trước, đã bí mật từng người một tiến về hướng chợ Phú
Nhuận và gặp nhau tại nhà ông Sáu thợ mộc. Đến 4 giờ sáng 30.4, họ gồm
14 người có mặt tại địa điểm trên, cởi bỏ quần áo thường dân đang mặc,
để thay vào đó những bộ đồ cảnh sát dã chiến nhằm ngụy trang, che mắt
đối phương trước khi ra khỏi nhà. 4 lá cờ Mặt trận dân tộc giải phóng
may sẵn xếp lại, để gọn trong lồng ngực của 4 người cùng một số vũ khí,
đi trước do Bảy Vĩnh dẫn đầu. Ai nấy đều mang theo băng tay cá nhân màu
đỏ trong túi áo để làm tín hiệu liên lạc với đơn vị bạn khi cần. Lẽ ra,
theo kế hoạch định sẵn, Z28 sẽ được thiết giáp yểm trợ khi đánh vào Bộ
Tổng tham mưu. Nhưng họ đợi đến 5 giờ 30, rồi hơn 6 giờ, vẫn chưa bắt
liên lạc được với lực lượng yểm trợ. Cuối cùng, họ quyết định xuất phát
từ lúc 7 giờ, dàn đội hình hàng dọc rời khỏi nhà ông Sáu thợ mộc ra
đường lớn, qua ngã tư nhà thương Cơ Đốc, rẽ trái vào đường Võ Tánh, đến
cổng B của Bộ Tổng tham mưu. Vì lệnh phải đánh thẳng vào cổng A, nên Z28
rời cổng B tiếp tục qua khỏi ngã ba Trương Quốc Dung, vừa đi vừa giả bộ
cãi vã chửi thề, sừng sộ nhau, y hệt như một đội “cảnh sát dã chiến”
thứ thiệt trong giờ hỗn loạn.
Để đến đó, đội hình của Z28 tiến về khu vực Trung tâm tiếp huyết trên
đường Võ Di Nguy, vượt qua cái sân rộng áp sát cổng 4. Cổng này lại
đang bị 3 xe thiết giáp khác án ngữ. Bảy Vĩnh truyền lệnh: “Cứ 3 người nhảy lên chiếm một xe tăng“. Bỗng một chùm đại bác của đại quân giải phóng “sà xuống kéo theo những tiếng rít kinh hồn. Ầm, ầm!“.
Đội Z28 vẫn tiến nhanh hơn về phía trước. Đơn vị lính Sài Gòn đang gác
cổng nghe tiếng đại bác sợ xanh mặt “hai tay đang còn bịt tai, chưa kịp
chụp lấy súng thì nòng tiểu liên AK của các chiến sĩ Z28 đã dí sát
ngực”, nên tất cả đều đưa cao tay, đầu hàng một lượt. Lúc ấy cả 3 xe
thiết giáp cũng đã bị Z28 chiếm. Có vài lính Sài Gòn ngỡ là “trò đùa”
của các “cảnh sát dã chiến” nên lên tiếng cãi lẫy này nọ. Bảy Vĩnh liền
rút lá cờ giải phóng trong ngực ra phất lên. Ba lá cờ khác cũng được các
chiến sĩ Z28 rút ra đưa cao trên 3 chiếc xe tăng. Tới đây toàn bộ lính ở
khu vực cổng Bộ Tổng tham mưu trố mắt bàng hoàng, hướng mắt về phía Bảy
Vĩnh nghe tuyên bố: “Chúng tôi là quân giải phóng. Chúng tôi không giết
các anh đâu. Đằng sau chúng tôi đại quân đang tiến vào. Tất cả các anh
hãy bỏ súng xuống, cởi quần áo nhà binh ra, chạy mau về với vợ con. Còn 3
anh lái 3 chiếc xe tăng hãy gấp rút lái đưa chúng tôi vào văn phòng
Tổng tham mưu trưởng, sau đó chúng tôi cũng sẽ thả cho cả 3 anh ra về”.
Nghe vậy, tất cả lính Sài Gòn có mặt ở khu vực cổng số 4 đồng loạt vứt
súng xuống đất, cởi bỏ quần áo, chạy ra cổng. Ngược lại, toán xe tăng
chở 12 chiến sĩ Z28 ngồi ở trên quay đầu tiến thẳng vào cổng. Đến khoảng
sân rộng, cách phòng làm việc của Tổng tham mưu trưởng quân đội Sài Gòn
không xa, thấy một xe quân sự gắn sẵn khẩu súng phòng không đang chĩa
nòng lên trời và một cụm pháo gồm 4 khẩu 105 ly. Nhưng tất cả đều nằm
im, bất động, số lính quanh đó vội ra hàng không sót một người. Chỉ vài
phút sau, lá cờ giải phóng từ trên xe tăng được chuyển lên nóc nhà Bộ
Tổng tham mưu bay phấp phới.
Lúc bấy giờ đồng hồ chỉ 9 giờ, sáng 30.4.
Theo hồi ký của cụm trưởng tình báo Tư Cang: “Khoảng
hơn 11 giờ trưa, có toán xe thiết giáp do anh Tư Tăng, chỉ huy phó của
Lữ đoàn 316, và anh Ba Đen, chỉ huy trưởng Z32 đến đấy. Thấy Z28 đã
chiếm xong Bộ Tổng tham mưu, xe thiết giáp của các anh thẳng đường tiến
về hướng dinh Độc Lập…“. Đứng giữa Sài Gòn đêm 30.4, Tư Cang
không khỏi bồi hồi nhớ đến những lần cận kề cái chết bên các đồng đội
tình báo của mình. Nhớ đến những “địa chỉ nóng” ở Sài Gòn mà ông đã vẽ
bản đồ chi tiết, kèm theo tài liệu mật, cũng như tin tức tình báo liên
quan gửi ra chiến khu. Một trong những địa chỉ đó là kho quân cụ của Mỹ
và quân đội Sài Gòn thiết lập gần khu vực chùa Việt Nam Quốc tự. Ông lập
tức ra xe, lệnh tài xế theo đường Trần Quốc Toản đến địa bàn có kho
quân cụ trên và biết từ lúc chập choạng tối các vòi xăng trong kho đã bị
mở khóa, xăng chảy tràn lan đe dọa một trận hỏa hoạn bất kỳ. Thình lình
một chiếc xe chạy ngược chiều có đề hai chữ to tướng “Cục R” bằng sơn
đỏ trên kính chắn gió do một người lạ mặt cầm lái lao về phía ông, đó là
ai?
Dấu ấn của ngày “tháo chạy tán loạn”
Tài liệu tình báo đang được trưng bày tại Dinh Thống Nhất dịp 30.4 năm nay - Ảnh: Giao Hưởng
Bảy Vĩnh là người dẫn đầu đội biệt động tinh nhuệ tấn công táo bạo
vào Bộ Tổng tham mưu Sài Gòn mà điệp viên Phạm Xuân Ẩn đã đánh giá cao
về lòng gan dạ và tài chỉ huy từ trước.
Bảy Vĩnh với Tư Cang lại là hai người cùng được bí mật đưa vào Nam
trong một đội tình báo để xâm nhập vào nội thành Sài Gòn lần thứ hai năm
1961. Khi nghe Bảy Vĩnh tường thuật về trận đánh chiếm Bộ Tổng tham mưu
Sài Gòn, thì Tư Cang với cương vị Chính ủy Lữ đoàn 316, Cụm trưởng Cụm
tình báo H63, đã nhận định đây là trận đánh ngoạn mục ở hai khía cạnh.
Thứ nhất, chỉ với 14 tay súng không có xe tăng yểm trợ (như kế hoạch
vạch trước) nhưng vẫn tự tác chiến, chế ngự và đoạt xe tăng của đối
phương để tiến chiếm mục tiêu sớm nhất. Thứ hai, đội biệt động ít ỏi
quân số này mà đã khống chế được một cơ quan đầu não của bộ chỉ huy quân
đội Sài Gòn để cắm ngọn cờ giải phóng lên nóc nhà, chính thức báo tử
giờ tàn của Bộ Tổng tham mưu Sài Gòn (9 giờ sáng 30.4). Chiều ấy, khi
hay tin Tư Cang đến, Bảy Vĩnh tự lái chiếc xe du lịch Falcon bóng loáng
tịch thu được trước phòng làm việc của đại tướng Cao Văn Viên (Tổng tham
mưu trưởng quân lực Việt Nam Cộng hòa) để chạy ra đón Tư Cang trước
cổng Bộ Tổng tham mưu. Vừa là bạn, vừa là đồng đội hoạt động tình báo và
cùng bên nhau nhiều lần thoát qua cái chết trên đất Sài Gòn, nên khi
gặp lại họ không khỏi xúc động đến rơi nước mắt. Đó là những giọt nước
mắt đầu tiên mà Tư Cang đã ghi qua hồi ký Nước mắt ngày gặp mặt. Đọc xong, thượng tướng Trần Văn Trà lúc còn sống đã viết lời giới thiệu: “tác
giả (Tư Cang) là người chỉ huy một đơn vị đi đầu trong chiến dịch, đã
cung cấp một số tư liệu sống, thật cụ thể, cho bức tranh toàn cảnh đồ sộ
về cuộc chiến tranh vĩ đại vừa qua”. Những cảnh ngổn ngang của ngày 30.4 trên đường phố Sài Gòn cũng được Tư Cang ghi nhận chân thật: “dọc
đường phố, xe con, xe vận tải quân sự của quân đội Sài Gòn bỏ lại nằm
rải rác. Người ta đã tháo mất bánh xe dự bị. Các thùng xăng bị chọc
thủng để lấy xăng. Là vì của không có chủ, ai muốn lấy gì thì lấy. Tiếng
súng cứ nổ rải rác đó đây, đạn lửa đan chéo nhau trên trời. Ai muốn bắn
chơi cứ bắn. Súng thì vất bừa bãi trên đường không ai thèm lượm (…). Từ
trong các kho vô chủ, tôi thấy nhiều người chạy ra, cõng những bao gạo
trên lưng hoặc đội một đống vải dù trên đầu, người thì xách một thùng
xăng, người thì lăn một bánh xe. Thật là một cảnh hỗn độn!”.
Nhiều cảnh tương tự bày ra trước mắt Tư Cang trên đường đến kho quân
cụ gần chùa Việt Nam Quốc Tự. Tại đó, ông nghe một sĩ quan cộng sự của
mình là Bảy Thanh báo cáo: “Nguy hiểm
quá anh Tư ơi. Vòi xăng cứ để mở, đồng bào đưa thùng vô, cái nào đầy rồi
thì xách chạy. Xăng tràn ra sân. Đạn lửa bắn cùng trời thế này, kho có
thể cháy như chơi. Tôi đã khóa lại và cho Dũng đứng gác. Tôi phải quay
lại về dinh Trần Văn Hương, điều thêm hai tổ đến đây mới đủ sức bảo vệ”. Tư Cang dựa vào các thông tin tình báo để phân công tiếp: “Các
anh hãy đến khu trung tâm Sài Gòn để kiểm tra những địa chỉ đã ghi
trong bản đồ trinh sát này, trong đó có một căn nhà lầu của Nguyễn Văn
Thiệu để lại, kế bên là những biệt thự của Phạm Kim Ngọc – Bộ trưởng tài
chánh, cũng như của nhiều quan chức cao cấp khác trong bộ máy hành
chánh của chế độ Sài Gòn. Tất cả lấy dinh phó tổng thống Trần Văn Hương
làm địa chỉ liên lạc trong đêm 30.4 này cho đến khi có lệnh mới”. Nói xong ông ra chiếc xe jeep loại mới nhất thời đó vừa tịch thu được từ một trung tá Sài Gòn để tự lái đi.
Đó là chiếc xe mới toanh có đề hai chữ “Cục R” bằng sơn đỏ ở kính
chắn gió đã được đề cập ở cuối kỳ 2. Thấy hai chữ “Cục R”, Tư Cang
thoáng nghĩ rất nhanh chẳng lẽ đây là xe của Trung ương Cục miền Nam với
hai chữ lộ liễu như vậy? Mà thêm nữa, mấy ngày nay vẫn không hề có
thông báo, thông tin gì về ám hiệu bằng chữ ấy. Không ngần ngại, Tư Cang
rút súng bắn một phát chỉ thiên, lệnh xe kia dừng lại. Các tay súng
biệt động đi theo ông thoáng cái đã đến bên xe chĩa thẳng nòng AK vào
bên trong, bảo tất cả ngồi yên. Tư Cang quát hỏi: “Thuộc đơn vị nào?”.
“Dạ, ở trong cư xá đằng kia đi ra”. Tư Cang chắc mẩm đây là lính Sài
Gòn trú ở doanh trại gần đó nên hỏi tiếp: “cấp bậc gì?”. “Dạ, trung tá,
còn hai thằng này là hạ sĩ quan, đều là lính thợ của kho quân cụ, xin
ông tha cho”. Tư Cang gật đầu:
- Ờ, bỏ xe lại đây, chạy trở vào nhà đóng cửa lại, đừng ra đường nữa, đơn vị phía sau đến bắn chết, nghe chưa!
Viên trung tá và thuộc hạ xuống xe chạy trở vô phía cư xá, nhưng Tư
Cang gọi quay lại, ngoắc viên trung tá lên ngồi cạnh mình để trả lời
vắn tắt việc thao tác và sử dụng cần số của loại xe mới: “Thưa ông,
chiếc xe này thuộc loại A2, loại mới nhất của jeep lùn (thời 1975). Máy
nó tốt hơn hẳn các loại jeep cũ, chúng tôi mới dùng có mấy tháng nay”.
Tư Cang nói: “được rồi, đi đi”, họ cảm ơn rồi chạy thẳng một mạch. Tư
Cang quan sát kỹ trong xe thấy nệm ghế màu đỏ tươi, vỏ bọc chỗ ngồi còn
bóng loáng. Sau xe, có đặt sẵn hai khẩu tiểu liên AR15, hai súng ngắn 12
ly, một bình điện dự bị và nhiều phụ tùng xe phòng khi trắc trở. Có cả
một thùng mì tôm và một thùng bia hộp kèm theo nữa. Rõ là ba thầy trò
viên trung tá đang chuẩn bị một cuộc đi xa, nhưng họ không biết rằng vào
thời điểm ấy họ khó mà lọt ra khỏi vòng quân quản của lực lượng quân
đội cách mạng. Vừa nghĩ như thế, Tư Cang vừa tự lái chiếc xe jeep lùn ấy
chạy vào đường Hồng Thập Tự (đường Nguyễn Thị Minh Khai ngày nay), đến
cầu Thị Nghè, thấy một chiếc xe tăng của quân Sài Gòn bị bắn cháy đang
còn nằm chình ình ra đó. Qua cầu, tới đầu ngõ hẻm vào cư xá Việt Nam
Thương Tín, lòng ông bỗng chùng lại, bồi hồi, vì cuối ngõ hẻm hun hút
kia là ngôi nhà của vợ con ông đang sống, họ phải biệt ly, xa cách nhau
mấy chục năm ròng. Ông chưa thể vào đó được, mà phải phóng thẳng đến khu
vực Giáo xứ Nguyễn Duy Khang để gặp một cán bộ biệt động chỉ huy trưởng
mũi nổi dậy ở vùng Hàng Xanh là Nguyễn Bá Tòng và chỉ huy phó là Hai
Truyền. Hai người đã đưa ông xem quang cảnh sáng 30.4 qua cuộn phim ghi
hình vừa tráng xong: “Cuộn phim chụp
rất đạt, hình ảnh sắc nét khá rõ ghi lại diễn biến từ ngã tư xa lộ qua
nhà thương dưỡng lão, đến cầu Thị Nghè. Nhân dân đổ ra hai bên đường,
tay cầm cờ cách mạng, nét mặt rạng rỡ, đón đoàn xe tăng, xe chở bộ binh
như đón những người thân đi xa về. Tôi lấy kính lúp của anh Tòng trao
cho đọc được cả những biển số xe đang đi trên đường sáng 30.4 như: CE
1949, CE 4211, CE 4250…”. Xem cuộn phim tài liệu quý này, Tư
Cang mường tượng như thể đây là cuộc diễu binh trong thành phố thân
quen của mình, thành phố mà ông đã trải qua hơn hai thập niên hoạt động
bí mật, gắn bó với những tên tuổi trong ngành tình báo như Tư Trung
(Phạm Xuân Ẩn), Bảy Vĩnh. Hoặc những chiến sĩ của Cụm H63 ít người biết
đến vì công tác bảo mật, đã nằm xuống vĩnh viễn trước ngày 30.4 ở Sài
Gòn như Năm Hải, Tư Lâm, Ba Cảnh, Sáu Ẩn, Tư Khương, Tư Re, Chín Ghém,
Ba Đào, Tư Đạo… Họ đã cùng ông bám trụ những điểm nóng từ Củ Chi đến nội
thành để thu thập tin tức tình báo, phân tích và đánh giá tình hình,
chính xác tới nỗi Giám đốc cơ quan tình báo CIA ở Sài Gòn là William
Colby đã có lần cảnh báo Nguyễn Văn Thiệu là trong lòng Sài Gòn và ngay
cả dinh Độc Lập đang có mặt những điệp viên cộng sản. Những bằng chứng
thuyết phục cho điều ấy sẽ được trình bày trong các kỳ tiếp theo của
loạt bài này.
Tình báo viên Yến Thảo đối mặt với CIA
Nguyễn Thị Yến Thảo thời hoạt động trong cụm tình báo H63 - Ảnh: nhân vật cung cấp
Một chiều đầu hạ, trên bến Bạch Đằng Sài Gòn, có hai người thư thả
đến thuê một chiếc xuồng con, chèo thật chậm để ngắm cảnh ven sông. Đó
là Tư Cang (Trần Văn Quang) và Hai Trung (Phạm Xuân Ẩn).
Một người là chỉ huy trưởng Cụm tình báo H63, người kia là “điệp viên
hoàn hảo”- lúc bấy giờ đã là cán bộ của cụm này. Đứng từ bến nhìn
xuống, sẽ thấy hai người như hai du khách sành điệu đang thưởng thức gió
mát trên sông. Nhưng kỳ thực, họ đang thực hiện một nhiệm vụ đặc biệt.
Ấy là quan sát thật kỹ để vẽ toàn cảnh sơ đồ căn cứ của Bộ tư lệnh Hải
quân Sài Gòn đóng trên bờ.
Ở ngoài nhìn là vậy, còn bên trong căn cứ quan trọng này ra sao? Phải
làm cách nào để mô tả chi tiết và nắm quy luật đi lại, giờ giấc sinh
hoạt, số nhân viên lẫn lực lượng thường trực ở đó? Việc khó khăn này rốt
cuộc phải nhờ đến sự hợp sức của nữ tình báo viên xinh đẹp Nguyễn Thị
Yến Thảo.
Và Yến Thảo đã được cài vào làm việc như thư ký riêng của viên sĩ quan tình báo Mỹ CIA ở căn cứ này ra sao?
Yến Thảo vào Đảng từ 1950, ra chiến khu miền Tây và sau đó được tổ
chức đưa trở lại Sài Gòn để hoạt động từ 1954. Nhà cô là một địa điểm
thuận lợi giữa trung tâm Sài Gòn (số 136 B Gia Long- nay là Lý Tự
Trọng), cách dinh Độc Lập không xa. Chính ở căn nhà đó, Tư Cang – lúc ấy
mang cấp bậc thiếu tá thuộc phòng tình báo B2 – đã chuyển đến cư trú và
chỉ huy hoạt động của cụm H63 từ giữa 1966.
Trong nhà còn có ba má của Thảo và mấy em gái. Vào thời điểm trên, số
quân Mỹ đổ vào Việt Nam tăng nhanh đến chóng mặt: từ 200.000 quân cuối
1965, tăng lên 389.000 cuối 1966 và lên đến nửa triệu năm 1967. Cùng
lúc, số lượng không nhỏ cố vấn tình báo Mỹ cài vào các cơ quan đầu não
của chính quyền Sài Gòn cũng tăng theo.
Trước tình hình đó, cụm H63 nhận định cần đào tạo thêm cán bộ thông
thạo tiếng Anh để tiếp cận nhân viên tình báo Mỹ, nên đã cho Thảo đi học
tiếng Anh. Thảo học rất giỏi, nhanh chóng nói và viết đều rành. Đến kỳ
thi, H63 chi một món tiền lớn để Thảo có được chứng nhận tốt nghiệp với
số điểm thật cao. Xong việc ấy, phải tiếp tục xoay xở để tìm cho Thảo
chỗ làm thật “vừa ý” theo kế hoạch của cụm tình báo. Kết quả thật khả
quan, không lâu sau, Thảo được tuyển làm phiên dịch cho một thiếu tá
tình báo Mỹ.
Viên sĩ quan này lúc bấy giờ đang là cố vấn cho tình báo hải quân Sài
Gòn, có phòng làm việc riêng trong Bộ tư lệnh Hải quân đóng trên bến
Bạch Đằng. Về phần Tư Cang, khi đến ở nhà Thảo, để giữ thế hợp pháp và
che mắt người chung quanh, ông phải tìm một công việc theo kiểu công
chức hằng ngày. Là một học sinh xuất sắc, đỗ cao vào trường Petrus Ký
Sài Gòn từ những năm đầu thập niên 1940 và biết cả tiếng Pháp lẫn Anh,
nên Tư Cang được một văn phòng kế toán gọi tắt là OCOGES đồng ý thu nhận
và ông bắt đầu đi làm hằng ngày với thẻ căn cước giả mang tên Trần Công
Tâm.
Đến sở rất sớm để bắt tay vào việc từ 6 giờ rưỡi đến tận 11 giờ rưỡi
trưa, ông cũng không về nhà như nhiều đồng nghiệp khác mà mở chiếc ghế
nệm ra ngả lưng tại chỗ trên lầu hai Thương xá Tax để tiện dậy tiếp tục
làm việc đến 5 giờ chiều mới về nhà.
Nhiều hôm tan sở, ông không đi xe, lại thả bộ quanh khu vực chợ Bến
Thành, vừa đi vừa để ý nhìn ngắm, ghi nhận từng hẻm nhỏ, từng lối rẽ vào
các con đường lớn của khu trung tâm. Cũng có hôm ông rủ vài đồng nghiệp
vòng qua phía Chợ Cũ, hoặc sà vào một quán nhậu để nhắp rượu Vĩnh Tồn
Tâm với mấy con chim sẻ ram vàng chấm tương ớt. Sinh hoạt từ sáng đến
chiều của ông theo nếp công chức như vậy, đã tạo cho ông bình phong khá
chắc chắn nhằm che mắt hệ thống cảnh sát – mật vụ của Sài Gòn.
Sau này, khi Thảo được nhận làm phiên dịch cho viên thiếu tá tình báo
Mỹ, ông đã xin nghỉ việc, lấy cớ “sức khỏe kém” để có thời giờ tập
trung xử lý tin tức. Buổi sáng, ông chở Thảo đi làm bằng xe Honda. Buổi
trưa, nhiều hôm ông đợi Thảo về, để nhận tài liệu tiếng Anh do Thảo lấy
được từ nơi làm việc của viên sĩ quan Mỹ, dịch ra tiếng Việt thật nhanh,
rồi giao lại bản gốc ngay trưa ấy để Thảo mang về trả lại trên bàn của
anh ta. Những tài liệu này được Tư Cang tự tay chép lại theo kỹ thuật
riêng trên giấy hút thuốc ABC mỏng lét để bí mật chuyển về phòng tình
báo B2.
Sao viên thiếu tá tình báo Mỹ lại tin Thảo đến vậy? Theo Tư Cang, vì
Thảo là một phụ nữ trẻ đẹp, với thân hình thon thả, gương mặt tròn đầy,
nói giọng Nam pha một ít hơi Bắc (gia đình Thảo gốc Bắc) nghe là lạ, rất
duyên. Viên thiếu tá tình báo Mỹ còn trẻ, rất ga-lăng, chiều chuộng cô
thư ký phiên dịch của mình, nhiều đêm còn đột ngột đến nhà Thảo thăm
chơi. Việc ấy tạo thêm một “lá chắn” nữa cho hoạt động bí mật của Thảo
lẫn Tư Cang. Bởi thói thường, hễ nơi nào có “hơi” Mỹ thì nơi ấy công an
mật vụ Sài Gòn né ra.
Dần dà, cứ đến buổi chiều xong việc, viên sĩ quan tình báo Mỹ lại lấy
xe jeep tự đưa Thảo về. Một bữa, Thảo nói với Tư Cang: “Em nghĩ đời em
cũng hay hay anh à”. Tư Cang hỏi: “Hay làm sao?”. Thảo đáp:
“Buổi sáng thì thiếu tá tình báo Việt Cộng đưa đi làm. Buổi chiều thì thiếu tá tình báo Mỹ đưa về. Không hay sao được hả anh?”.
Bật cười vì câu nói ngộ nghĩnh của Thảo, Tư Cang lại nghĩ, viên thiếu
tá tình báo kia đã thật sự “đóng góp” vào cuộc tổng tấn công 1968 của
quân giải phóng qua các tài liệu mà Thảo lấy được, kể cả tấm ảnh quý giá
cô đứng chụp chung với anh ta trước những tòa nhà trong Bộ tư lệnh Hải
quân. Khi chụp những bức ảnh đó, Thảo đã khéo léo dẫn viên thiếu tá đến
đứng cạnh mình ở những vị trí rất cần cho việc tham khảo trước giờ tấn
công.
Ngoài ra, Thảo còn lấy được rất nhiều tài liệu tốt, thường là những
đánh giá của CIA và các nhận định của Phủ Đặc ủy Tình báo Trung ương và
của Bộ Tổng tham mưu quân đội Sài Gòn gửi về. Là người đẹp, được tin
dùng, luôn sát cánh bên cạnh sĩ quan CIA, nên Thảo lấy tài liệu ra khỏi
văn phòng một cách khá dễ dàng. Cô nói với Tư Cang: “Ai làm việc xong ra
về cũng bị xét cặp, lục giỏ xách, riêng em được miễn. Quen mặt rồi.
Lính Mỹ gác cửa thấy em chỉ cười và khoát tay cho đi”.
Tư Cang đáp, đúng thôi, phụ nữ đẹp hoạt động tình báo luôn có ưu thế
hơn người nam ở điểm đó. Nhưng không nên vì thế mà coi thường tình báo
Mỹ được. Hãy nhớ rằng CIA vẫn theo dõi những nữ nhân viên người Việt
đang thường ngày sát cạnh các sĩ quan của họ, như Thảo chẳng hạn. Tư
Cang đã nhắc nhở Thảo điều rất quan trọng ấy.
Quả vậy, một hôm Thảo đang làm việc, bỗng có hai viên chức CIA Mỹ mặc
thường phục đột nhiên vào phòng. Họ đưa giấy, mời cả viên thiếu tá tình
báo lẫn Thảo ra ngoài, yêu cầu lên xe, phóng về căn biệt thự có cây
xanh bọc quanh ở Chợ Lớn, rồi áp tải Thảo vào phòng thẩm vấn đặc biệt.
Đó là lần đầu tiên nữ tình báo viên Nguyễn Thị Yến Thảo phải đối mặt
với một nhân viên hỏi cung người Mỹ cứ chằm chằm nhìn thẳng vào mặt mình
với đôi mắt xanh lè…
Thẩm vấn bằng “máy đo sự thật”
Phạm Xuân Ẩn (Hai Trung) cán bộ tình báo Cụm H.63 - Ảnh: T.C
Đơn độc bước vào phòng thẩm vấn của CIA, Thảo thấy một chiếc máy hình
chữ nhật màu đen nhánh, to bằng cái ti vi 24 inches ngày nay, đặt sẵn
giữa phòng.
Đây là căn phòng bít bùng với hệ thống đèn néon dường như chiếu sáng
suốt ngày, soi rõ những chùm dây điện chằng chịt túa ra từ ruột “chiếc
máy bí ẩn”. Trước máy đặt chiếc ghế vừa đủ một người ngồi, bên dưới trải
tấm thảm màu đỏ. Thảo bị buộc phải duỗi thẳng hai chân lên thảm ấy,
ngồi vào ghế và để hai tay lên thành ghế, mắt nhìn thẳng tới trước,
không động đậy. Cô cũng được nhắc đi nhắc lại rằng không được liếc nhìn
qua hai bên. Song, với kinh nghiệm của một cán bộ tình báo lâu năm, Thảo
vẫn liếc rất nhanh tờ giấy để gần mình và biết trong đó ghi sẵn một
loạt câu hỏi.
Một nhân viên CIA đến gần Thảo nói bằng tiếng Anh, rằng cô hãy đưa
cánh tay phải cho hắn ta. Khi Thảo đưa tay ra, hắn ta rút từ chiếc máy
bí ẩn một vật hình tròn nhỏ như miệng ly uống nước, từa tựa như đồng hồ
đo huyết áp, với những sợi dây điện đủ màu. Tiếp đó từ từ từng chút một,
hắn gắn lần lượt gắn 5 cái chụp bằng nhựa đỏ vào 5 đầu ngón tay của
Thảo. Trước khi găm điện để máy hoạt động, nhân viên thẩm vấn CIA đến
bên Thảo nói từng tiếng một, đại ý để Thảo biết rằng, cô đang ngồi trước
chiếc máy tối tân của ngành tình báo Mỹ, là “máy đo sự thật”. Trong lúc
nói, nhân viên này cố ý gằn giọng, dọa trước: “Cô phải nói đúng sự
thật. Vì cô đang ngồi trước “máy đo sự thật”. Hãy nhớ là phải trả lời
từng câu một bằng tiếng Việt và câu trả lời chỉ ngắn gọn hai tiếng: “có”
hoặc “không”, chứ không được dài dòng”.
Tuy bị đe dọa như vậy, song mấy phút đầu của cuộc thẩm vấn, bằng bản
lĩnh vốn có, Thảo đã bình tĩnh kéo dài thời gian để nghĩ ra cách đối phó
với CIA sao cho không lộ tông tích của mình và của cụm tình báo H63.
Thảo làm như không nghe rõ lời dặn trên, nên cứ trả lời bằng tiếng Anh
và thêm vào đó một loạt giải thích khác nữa. Nóng ruột, tên nhân viên
hỏi cung người Mỹ bực tức cắt ngang, gằn giọng: “Tôi đã nói với cô rồi.
Bây giờ tôi buộc lòng phải nhắc một lần nữa. Rằng từ đây trở đi cô chỉ
trả lời bằng tiếng Việt và câu dài nhất của cô không được quá ba chữ”.
Câu hỏi thứ nhất:
- Cô là người Nam hay người Bắc? – Đáp: Bắc.
- Lâu nay cô có về thăm quê không? – Không.
- Cô có sợ Việt Cộng không? – Có.
- Cô có mấy anh chị em? – Ba chị em.
- Anh của cô hiện có làm gì ngoài Bắc? – Không.
- Cô có người em trai đi học ngoài Bắc phải không? – Không…
Nghỉ một lát, nhân viên CIA bảo Thảo đưa tay trái ra. Và nhân viên
hỏi cung của Mỹ lại chụp lên 5 đầu ngón tay (bên cánh tay trái) 5 cái mũ
bằng nhựa màu đỏ, găm điện và cho máy khởi động lại. Song khác với lần
trước một chút, lần này CIA Mỹ đảo lộn các câu hỏi không theo thứ tự cũ,
để vặn vẹo, hỏi tới hỏi lui mấy chục lần những câu trên. Thảo biết mục
đích của CIA là nhằm làm cho người bị hỏi cung phải chịu áp lực tâm lý,
hoặc nói ra sự thật, hoặc nói lung tung, câu đầu mâu thuẫn với câu sau.
Song, Thảo vẫn đáp rành rọt từng câu hỏi một. Kết quả, lần trả lời thẩm
vấn bằng “cánh tay trái”, với lần thẩm vấn bằng “cánh tay mặt” đều khớp
với nhau và CIA không moi được điều gì mới hơn.
Cứ thế cuộc thẩm vấn bằng “máy đo sự thật” kéo dài hơn 3 tiếng đồng
hồ và dừng lại khi hai nhân viên hỏi cung của CIA mồ hôi toát ra, thấm
rõ trên áo. Thảo hỏi ngược lại đại ý người Mỹ các ông muốn tra vấn thêm
gì nữa không? Im lặng không trả lời, hai nhân viên CIA mời Thảo đứng lên
bước ra phòng khách của biệt thự. Ở đó, viên thiếu tá Mỹ cố vấn tình
báo của Bộ tư lệnh Hải quân Sài Gòn đã ngồi chờ sẵn. Anh ta mời Yến Thảo
lên chiếc xe riêng của mình đậu ngoài sân để tự lái đưa Thảo về nhà của
cô gần dinh Độc Lập.
Vượt qua một cuộc đấu trí quyết liệt nhiều giờ với CIA lẽ ra Thảo
phải vui mừng, nhưng ngược lại cô đã khóc nức nở trước mặt viên thiếu tá
tình báo Mỹ ở văn phòng Bộ tư lệnh Hải quân vào ngày hôm sau. Thấy
những giọt nước mắt đàn bà rơi xuống, trái tim của viên thiếu tá dường
như mềm đi, anh ta bước về phía Thảo an ủi và giải thích ra sao về “sự
việc đáng tiếc” ở ngôi biệt thự chiều ấy.
Trước khi ghi lại lời giải thích trên, cũng cần nói thêm, nữ cán bộ
tình báo Yến Thảo thoát khỏi cuộc thẩm vấn bằng “máy đo sự thật” của Mỹ
trước hết là nhờ vào những tin tức kịp thời do Hai Trung (Phạm Xuân Ẩn)
cung cấp. Sự việc thế này: cách đó vài tháng, theo yêu cầu của chỉ huy
trưởng cụm tình báo H63 là Tư Cang, Hai Trung đã đến khách sạn
Continental bên Nhà hát lớn Sài Gòn để dự bữa tiệc “mừng sinh nhật”. Ở
đó Hai Trung đã đem đến một “món quà” đặc biệt, gồm những tin tức mới
nhất thu thập từ các nhân viên tình báo CIA mà ông đã tiếp cận. Điều lưu
ý nhất trong các tin tức do Hai Trung báo cáo với Tư Cang là: CIA Mỹ
vừa đưa qua Sài Gòn một loại máy, gọi là máy “khai thác sự thật”. Máy
này, theo thông tin kỹ thuật kèm theo, sẽ đo được mức độ nói thật hay
nói dối của người bị tra hỏi.
Thật như thế không? Máy ấy hình dạng thế nào? Đã ứng dụng thử chưa?
Các câu hỏi trên do Tư Cang nêu ra và vài ngày sau Hai Trung đáp ứng
bằng cách chuyển đến những câu trả lời rõ ràng. Không chậm trễ, Tư Cang
vừa viết một báo cáo kỹ thuật gửi B2, vừa liên lạc với cán bộ tình báo
trong cụm H63 để thông báo trước cho tất cả được biết về máy đo sự thật
mà mai đây họ có thể phải đối mặt với nội dung tóm tắt sau: “Đừng
sợ gì cả. Không một loại máy móc nào, dù tối tân đến đâu, lại biết thấu
tim đen rằng một con người đang nói thật hay nói dối. Chẳng qua là một
trò hù dọa, dùng máy để đo thần kinh tim của người mà chúng đang điều
tra… Để chứng minh, tôi kể lại câu chuyện mới nhất làm bằng chứng, gần
đây quận trưởng Trảng Bàng bị gọi điện về Sài Gòn để cho cái “máy đo sự
thật” làm việc. Trước các quan chức Mỹ và cấp trên, viên quận trưởng này
lúng túng tái mặt, mất tinh thần, run quá nên cái máy cứ cho là nói dối
mặc dù quận trưởng này không có liên hệ gì với cách mạng và nhất là
chống Cộng rất quyết liệt“.
Một sự thật khác không cần đến máy đo vẫn thấy rõ, do Giám đốc Cục
Tình báo trung ương Mỹ CIA là W.Colby nói ra, là đã có tình báo Cộng sản
len lỏi vào các cơ quan cao cấp ở Sài Gòn, nếu không thì tại sao những
chi tiết lợi hại, cũng như những tài liệu bảo mật liên quan đến an ninh
của các căn cứ như Bộ tư lệnh Hải quân, Bộ Tổng tham mưu, Tổng nha cảnh
sát, Biệt khu thủ đô, sân bay Tân Sơn Nhất, Đài phát thanh, và nhất là
Tòa đại sứ Mỹ và dinh Độc Lập đều bị tiết lộ? Ngoài những thu thập thông
tin từ Thảo, đã có những tài liệu quan trọng nào từ nguồn Hai Trung
cũng như từ các cán bộ H63 đưa về phòng tình báo B2 trong thời điểm CIA
đặt câu hỏi trên?
Lấy bản khai của kẻ phản bội
CIA hoạt động khá ráo riết vào những thời điểm gay cấn nhất. Như hồi
Tết Mậu Thân 1968, tướng Davidson – sĩ quan tình báo đặc biệt của MACV
trình với Tư lệnh lực lượng quân viễn chinh Mỹ ở Việt Nam là tướng
Westmoreland: “Rất có thể 40% đến 60% quân cộng sản sẽ mở đợt tấn công
lớn sau Tết” (nhưng tổng tấn công rơi vào ngay Tết).
Tướng Westmoreland cấp tốc phúc trình với Bộ Quốc phòng Mỹ. Nhưng ở
Sài Gòn, Thiệu và tướng Cao Văn Viên không để tâm đúng mức đến tin tình
báo, nên vẫn điềm nhiên ăn Tết và cho dân chúng đốt pháo khắp đô thành.
Đến giao thừa, khi tiếng súng quân cách mạng vang lên đồng loạt trên
toàn miền, lúc ấy Thiệu đang còn ở quê vợ Mỹ Tho, còn tướng Westmoreland
sửng sốt ngồi bật dậy khi hay tin “cộng sản đã tràn ngập lãnh thổ”. Rõ
ràng theo Westmoreland, những cố gắng của CIA và Bộ chỉ huy MACV bị
chính quyền Thiệu xem nhẹ và Sài Gòn vốn là mục tiêu quan trọng nhất
trong đợt tổng tấn công đã thực sự là trung tâm “địa chấn” rung chuyển
nước Mỹ và dư luận thế giới, với 9 căn cứ quan trọng như Tòa đại sứ Mỹ
bị đột phá trong đợt 1.
Qua đợt 2, lúc cụm tình báo H63 đang chuẩn bị những báo cáo cuối cùng
để Bộ Tư lệnh B2 tham khảo trước khi nổ súng, thì sự cố xảy ra: thượng
tá Tám Hà ra đầu hàng quân Sài Gòn và khai báo “hết ráo”. Phòng tình báo
B2 lập tức chỉ thị Tư Cang và cụm H63 phải bằng mọi cách lấy cho được
bản khai (khẩu cung) chính thức của thượng tá Hà. Vì lúc ấy Hà đang nắm
kế hoạch tác chiến của cuộc tổng tấn công đợt 2 sắp diễn ra, cả nhiều
chi tiết chuẩn bị của quân giải phóng về quân số, đạn dược, lương thực.
Nhận chỉ thị, sáng 23.4.1968, khi đang uống cà phê ở ngoại ô Sài Gòn, Tư
Cang càng thêm sốt ruột khi đọc trên trang nhất của hầu hết các tờ nhật
báo phát hành hôm đó đăng tin “thượng tá Tám Hà rời hàng ngũ Việt Cộng”
kèm tấm ảnh lớn chụp Tám Hà đứng giữa, Tư lệnh quân đội viễn chinh Mỹ ở
Việt Nam là tướng Westmoreland và Tư lệnh sư đoàn 5 bộ binh của quân
đội Sài Gòn là Phạm Quốc Thuần, đứng hai bên Hà. Cầm tờ báo trên tay, Tư
Cang phóng lên chiếc xe lam đầy khách vừa trờ tới, để về ngã tư Hàng
Xanh, nhảy lên chiếc Honda ôm về hướng đường Hùng Vương. Chạy nửa chừng,
để cảnh giác, ông bảo xe ngừng lại, trả tiền và nói đau lưng quá rồi
ngoắc chiếc taxi sà vào lề, bảo đến đường Võ Tánh để tìm Hai Trung (Phạm
Xuân Ẩn). Vì Tư Cang biết, lấy được bản cung khai của thượng tá Tám Hà
trước CIA Mỹ và tình báo quân đội Sài Gòn, duy có Hai Trung mới lo được.
Gặp Hai Trung, Tư Cang truyền đạt chỉ thị cấp trên, nghe xong Hai Trung
vội đưa Tư Cang ra chiếc xe hơi riêng của mình phóng ngay đến tiểu khu
Gia Định. Bởi Hai Trung biết viên trung tá chỉ huy tiểu khu Gia Định đã
cùng CIA trực tiếp thẩm vấn thượng tá Tám Hà. Vậy nhất định viên trung
tá cũng giữ một bản khai. Song, chưa cần gặp thẳng ông ta, mà chỉ cần
móc anh hạ sĩ quan phụ trách giữ hồ sơ của ông ta ra hỏi nhỏ. Anh này
không khỏi ngập ngừng một lát, rồi nói với Hai Trung: “Thôi được, các ông đợi tui cạnh lăng Ông Lê Văn Duyệt, tui lấy đem ra cho”. Khoảng 15 phút sau, anh ta bước ra, giao Hai Trung toàn văn bản khai mật của Tám Hà và dặn đi dặn lại: “Dùng
xong anh nhớ trả lại tôi trước 2 giờ chiều nay cũng ở nơi này nha. Anh
vui lòng đúng hẹn để lỡ chiều vào làm việc, ông trung tá tiểu khu trưởng
muốn dùng lại tài liệu mà không có để đưa cho ông ta thì chết tôi!”.
Lúc ấy khoảng 10 giờ sáng. Từ đó đến 2 giờ chiều thừa sức trả lại.
Theo Tư Cang, anh trung sĩ này không phải là cơ sở cách mạng, nhưng đã
dám trao tài liệu mật cho Hai Trung cũng do trước đó Hai Trung xử sự rất
tử tế. Khi vợ anh ta sinh đẻ gặp túng thiếu, Hai Trung đến tận nhà
thương để thăm, vừa an ủi, vừa nhét vào túi anh ta một số tiền lớn để lo
thuốc men cho vợ. Phần nữa, anh ta biết Hai Trung là nhà báo quen biết
hầu hết với các viên chức cao cấp, các tướng tá có máu mặt ở Sài Gòn,
giao du với rất nhiều người Mỹ, nên anh không ngại gì. Trước đó, Hai
Trung mượn anh ta tài liệu gì để viết báo, đều trả đúng hẹn. Nên lần này
cũng vậy, anh ta rất tin Hai Trung nên giao bản khai của Tám Hà vốn là
tài liệu quan trọng. Lấy tài liệu xong, Hai Trung lái xe đưa Tư Cang đến
đường Nguyễn Du, vòng qua đường Gia Long cũ, đến trước nhà Tám Thảo,
dặn: “Anh Tư à, 2 giờ thiếu 10 chiều nay tôi sẽ đến đây để đón anh, đem
tài liệu trả như đã hứa”. Tư Cang nói: “Chứ sao nữa, tôi sẽ giao tài
liệu cho anh trước 2 giờ, đến tối mình sẽ gặp nhau ở nhà hàng Givral lúc
9 giờ để trao đổi, sau đó vào sáng mai tôi sẽ tổng hợp gửi về Phòng
tình báo B2”.
Nói xong, Tư Cang đi nhanh vào nhà Thảo, còn Hai Trung lẳng lặng
phóng xe đi. Vào nhà, Tư Cang biết Thảo đã đi làm, ông đi thẳng lên lầu,
lấy hai khẩu súng ngắn K54 ra lau và để sẵn hai bên để đề phòng bất
trắc. Tiếp đó ông nhấc mấy cây vải cuộn tròn, bỏ qua một bên, dời hết đồ
đạc tuế nhuyễn linh tinh vốn dùng ngụy trang, thọc tay xuống dưới lấy
ra một chiếc máy chụp ảnh chuyên dụng, gắn linh kiện kèm theo, bắt đầu
chụp tài liệu. Đó là bản cung khai của thượng tá Tám Hà được ghi lại tỉ
mỉ qua 5 trang đánh máy dày đặc. Ông chụp hai lần để phòng trắc trở. Nội
dung lời khai của Tám Hà với CIA và tình báo quân sự mật Sài Gòn khá
nguy hiểm. Các chi tiết từ quân số, vị trí bố phòng, tâm lý của chiến sĩ
cách mạng dưới quyền, cho đến đội hình các đơn vị tham gia mặt trận của
cuộc tổng tấn công đợt 2 sắp đến Tám Hà khai tuốt. Đặc biệt, Tám Hà
khai sắp tới trước khi mở màn đợt 2 cuộc tổng tấn công vào Sài Gòn (giữa
năm 1968) sẽ có đại pháo, hỏa tiễn, với mấy ngàn trái sẽ bắn nát sân
bay Tân Sơn Nhất. Số hỏa tiễn và đại pháo dùng cho trận đánh đó hiện
đang được chôn giấu trên các cánh đồng ở Bình Mỹ, phía bắc Hóc Môn…
Khai hết những bí mật như thế cho CIA và đặc báo Sài Gòn thật quá sức
nguy hại, nên Tư Cang quyết định chuyển ngay bản khẩu cung của Tám Hà
mà H63 vừa nắm được, không cần chép lại, cứ để nguyên bản bằng phim chụp
tài liệu, gửi hỏa tốc đến Phòng tình báo B2
7
Dấu hỏi về những kế hoạch bị tiết lộ
Trong
cuộc tổng tấn công Tết Mậu Thân 1968, quân Giải phóng đã đánh chiếm tòa
Đại sứ Mỹ làm cho cả thế giới phải kinh ngạc. Sau đó Sài Gòn đã tăng
cường phòng thủ rất nghiêm ngặt nhưng quân Giải phóng lại từ mọi phía
tiến đánh Sài Gòn đợt 2 - Ảnh do ISIKAWA Bundo chụp tại Chợ Lớn
Sau ngày Tám Hà khai báo, CIA và quân đội Sài Gòn dự đoán được khoảng
thời gian tấn công đợt 2, đã dùng phi cơ chiến lược B52 ném bom rải
thảm vùng ven Sài Gòn, nhằm “tạo vòng đai lửa bảo vệ thủ đô và chặn đứng
Cộng sản”. Các địa điểm chôn giấu, dự trữ đạn pháo do Tám Hà tiết lộ,
liên tục nhiều đêm bị máy bay Mỹ quần đảo ném bom, phối hợp với pháo lớn
của quân đội Sài Gòn bắn nã vào, khiến vùng Bắc Hóc Môn bị băm vằm, tan
nát.
Tiếng bom vùng ven còn đang nổ, Phòng tình báo B2 yêu cầu cụm H63 nắm
tình hình mới nhất ở nội thành, chú ý phản ánh tâm lý của chính khách
và binh lính Mỹ, kèm theo đề xuất của chính H63: đánh hay không nên đánh
đợt 2 vào Sài Gòn? Lúc ấy đã cuối tháng 4, mà theo dự kiến tháng 5 sẽ
nổ súng, thời hạn gần kề, thúc bách, nên Tư Cang vừa nhận chỉ thị xong,
lập tức phóng honda đến nhà Hoàng Nam Sơn, thường gọi “anh Tám”, cũng là
một cán bộ tình báo cụm H63 ở 113 đường Cô Bắc. Anh Tám là người quản
lý khách sạn Embassy nơi có nhiều chính khách, sĩ quan Mỹ và các nước
lui tới. Tư Cang nói anh Tám hãy tiếp cận, gợi chuyện các “thực khách
đặc biệt” của khách sạn Embassy để thâu thập thêm một số tin tức mới
nữa: “Việc gấp quá nên sáng mai mình sẽ gặp nhau lại ở nhà hàng Victory
lúc 6 giờ 45 để gút”. Bằng kinh nghiệm nghiệp vụ, anh Tám bắt tay vào
việc rất nhanh….
Ngay hôm sau, anh Tám đã chuyển các nội dung Tư Cang yêu cầu đến
Victory – rất đúng hẹn. Khoảng 9 giờ, ở một căn phòng trên cư xá Việt
Nam Thương Tín, Tư Cang viết bản báo cáo quan trọng, đúc kết từ nguồn
tài liệu mới nhất do các cán bộ H63 cung cấp, đặc biệt của Hai Trung
(qua cuộc tiếp xúc với một nhân viên cao cấp của CIA Mỹ phụ trách vùng
Đông Nam Á và một đại tá trong Bộ Tổng tham mưu quân đội Sài Gòn), của
anh Tám và Yến Thảo vừa khai thác, đại ý: “Người Mỹ ở Sài Gòn đang bàn
tán về tác động của trận tổng tấn công hồi Tết của ta và ta thán về
những thiệt hại nặng nề ở mặt trận Khe Sanh. Họ cho rằng Tổng thống
Johnson bị sức ép quá lớn của “phái bồ câu” trong hai viện của Quốc hội
và phản ứng chống chiến tranh của dân chúng Mỹ khi xem hình ảnh người
lính Mỹ cam khổ, bị thương, chết chóc, được chiếu trên màn ảnh vô tuyến
truyền hình và in lên mặt báo, nên Johnson phải tuyên bố thôi không ra
tranh cử tổng thống vào cuối năm nữa, để dồn sức giải quyết vấn đề Việt
Nam.
Theo đó, Johnson muốn chuyển việc gánh vác cuộc chiến trực tiếp sang
vai người Việt Nam để thay cho người Mỹ. Phóng viên bình luận chính trị
người Pháp của tuần báo Express nhận định: đó là một trong những dấu
hiệu đầu tiên cho thấy chiều hướng chấm dứt sự tham gia của Mỹ tại Việt
Nam. Về ngoại giao, họ cũng bàn tán một sự kiện mới vừa hé mở, đó là đầu
tháng 4, Johnson có chỉ thị mật cho Sullivan, Đại sứ Mỹ tại Lào, tìm
cách nào đó để tiếp xúc với người đại diện chánh quyền Việt Nam dân chủ
cộng hòa mong tìm giải pháp ra khỏi “đường hầm không lối thoát”.
Còn các viên chức và sĩ quan của những nước đồng minh với Mỹ đang
hoạt động ở Sài Gòn như Nam Triều Tiên, Thái Lan, Phi Luật Tân, Tân Tây
Lan, Úc thì cho biết tâm trạng của họ là mong mỏi hòa bình, không muốn
duy trì quân đội và các hoạt động quân sự của mình quá lâu tại Nam Việt
Nam. Theo nguồn tin từ các chính khách Mỹ đang có mặt tại Sài Gòn, thì
trong tình thế đó, Johnson cùng các bộ trưởng quốc phòng, bộ trưởng
ngoại giao của Chính phủ Mỹ đang rất lo ngại lại phải đối mặt với các
trận tấn công nữa của quân giải phóng vào Sài Gòn và các trung tâm dân
cư khác sắp tới.
Vì như thế sẽ làm tăng thêm tâm lý chán chường, phản đối chiến tranh
trong lòng nước Mỹ. Tin mới nhất từ dinh Độc Lập cho biết, dầu không
thích gì mấy chủ trương “xuống thang” trên của tổng thống Mỹ, song chính
quyền Thiệu cũng không muốn phải ứng phó với những trận đánh mới trước
mặt. Do vậy, việc cho đăng tải công khai trên mặt báo, tin Tám Hà ra đầu
hàng, rêu rao trên đài phát thanh rằng: “Việt Cộng sẽ tấn công vào Sài
Gòn” là có ngụ ý muốn nhắn với Mặt trận giải phóng miền Nam là: “Chúng
ta (tức Sài Gòn) đã biết rõ kế hoạch tấn công sắp đến của các người rồi,
thôi đừng đánh nữa, sẽ không hay”!.
Điều mâu thuẫn là, hiện giới quân sự hiếu chiến của Mỹ và Sài Gòn lại
làm khác, ở chỗ thừa dịp những đơn vị lớn của ta đổ quân vào đô thị,
tràn xuống đồng bằng, đầm lầy trống trải, đã ra sức dùng máy bay rải
bom, dùng pháo binh, cơ giới càn quét đánh phá dữ tợn hơn, mưu chiếm lại
các vùng nông thôn ta đã làm chủ từ lâu, hòng đẩy lực lượng ta lên vùng
rừng núi và biên giới. Qua tình hình trên, H63 đề xuất ý kiến là nếu đã
chuẩn bị tốt thì vẫn cứ đánh thêm một trận nữa vào Sài Gòn”.
Và đợt 2 của cuộc tổng tiến công 1968 đã mở màn khuya 5.5, lần này
chiến sự đồng loạt nổ quanh Sài Gòn. Thiệu đã điều các tiểu đoàn biệt
động quân số 33, 35, 38 với xe tăng và máy bay yểm trợ đến mặt trận trên
ứng chiến, hai bên quần nhau suốt cả tuần, máy bay Sài Gòn bắn sụp một
số nhà cửa vùng Phú Thọ và trên nhiều đường như Minh Phụng, đường 46. Ở
ngã tư Bảy Hiền, vùng cầu chữ Y, lò heo Chánh Hưng và vòng ngoài quận 4,
cũng như vùng An Phú Đông, Tân Thới Hiệp phía Tây Bắc Sài Gòn đều bị
tấn công…
Một lần nữa, các phóng viên chiến trường của các hãng thông tấn trên
thế giới lại xông xáo ghi hình, đưa tin và phơi bày trên các phương tiện
truyền thông những hình ảnh máu lửa của cuộc chiến trên đường phố Sài
Gòn, tác động mạnh đến phong trào phản chiến của dân chúng Mỹ. Lúc này
chính khách và phóng viên nước ngoài lại càng lui tới đông đúc thường
xuyên hơn tại khách sạn Embassy do anh Tám quản lý, họ mang theo những
tin tức nóng bỏng, những lời bàn tán về chiến cuộc, về tình hình chính
trị, ngoại giao vừa xảy ra. Đó cũng là dịp khai thác và thu thập nguồn
tin tình báo của cụm H63. Nhất là vào tháng 10 năm ấy, phái đoàn Việt
Nam tại Hội nghị Paris tuyên bố có thể đồng ý cho đại diện chính quyền
Sài Gòn đến dự Hội nghị Paris nếu Mỹ đáp ứng các điều kiện kèm theo…
Những hoạt động bí mật như thế căng thẳng và kéo dài không ngớt những
năm sau đó, với các sự kiện nổi cộm như cuộc hành quân Lam Sơn 719 của
quân Sài Gòn đánh sang Lào nhằm cắt đứt đường mòn Hồ Chí Minh đã bị thất
bại thảm hại, đánh một dấu hỏi lớn và đáng sợ rằng: Vì sao kế hoạch
hành quân bị tiết lộ? Đã có điệp viên của Hà Nội cài đâu đó trong các cơ
quan cao nhất của Mỹ và Sài Gòn? Bằng chứng là “bất kỳ nơi nào quân
lính Nam Việt Nam tấn công đều thấy quân đội Bắc Việt dường như đã ém ở
đó từ lâu để sẵn sàng đón đánh” như lời của cố vấn Tổng thống Thiệu là
TS Nguyễn Tiến Hưng (và Jerrold L.Schecter) đã nhìn lại và kêu lên sau
cuộc chiến.
8
“Phạm Xuân Ẩn vẫn cười, vẫn nói, vẫn ung dung”
Điệp viên Phạm Xuân Ẩn giữa các tùy viên quân sự Mỹ - Ảnh tư liệu
Sài Gòn trở nên sôi động sau Tết Mậu Thân 1968 với tin “trùm tình báo
Cộng sản” cài ở dinh Độc Lập đóng vai trò cố vấn cho Tổng thống Thiệu
bị CIA phát giác, bắt giam, tra tấn và đưa ra xét xử với án chung thân –
đó là Vũ Ngọc Nhạ (cụm tình báo chiến lược A22).
Lạ một điều, sau ngày ông Nhạ và các cộng sự bị đày ra Côn Đảo, việc
rò rỉ thông tin tình báo ở dinh Độc Lập lẽ ra bị dập tắt, nhưng ngược
lại, những tường trình có tầm vóc chiến lược vẫn bị tiết lộ ra ngoài.
Biết điều ấy, Thiệu ức lắm, cho rằng CIA vu oan cố vấn đặc biệt của mình
(Vũ Ngọc Nhạ) nhằm cô lập Thiệu, nên Thiệu tìm cách đưa Vũ Ngọc Nhạ về
lại đất liền khoảng 3 năm sau đó, vô tình phục hồi hoạt động tình báo
chiến lược của cụm A22.
Khi Vũ Ngọc Nhạ bị bắt khỏi dinh Độc Lập, Thiệu (cũng như CIA) không
ngờ bên cạnh họ vẫn còn một điệp viên cộng sản khác. Đó là Hai Trung –
Phạm Xuân Ẩn. Chính Hai Trung là người đã giúp Thiệu các thủ tục để
Thiệu đến Mỹ lần đầu, học khóa tham mưu sĩ quan tại Leavenworth. Và theo
Tư Cang, muốn hiểu vì sao Thiệu không e dè khi để Hai Trung tham dự
những cuộc họp quan trọng ở dinh, thì cũng nên biết qua những nét chính
trong đời “điệp viên hoàn hảo” này.
Hai Trung sinh năm 1927, quê gốc Biên Hòa – Đồng Nai, tham gia phong
trào Trần Văn Ơn tại Sài Gòn năm 1950, được Phạm Ngọc Thạch trực tiếp
giao nhiệm vụ hoạt động tình báo chiến lược từ 1952, trở thành đảng viên
cộng sản, đi lính Pháp, công tác ở Phái bộ Huấn luyện Quân sự Mỹ từ
1955, sang Mỹ học đại học 1957 và về Việt Nam làm việc cho Việt Tấn Xã
từ 1960, cho Reuters từ 1960 – 1964, là cây bút có uy tín của tuần báo Times (1965 – 1976). Hai Trung còn viết trên nhật báo The New York Herald Tribune, với thẻ hành nghề do Giám đốc Nha Thông tin – Báo chí Sài Gòn lúc bấy giờ là Nguyễn Văn Huấn cấp, ghi rõ: “Trân trọng yêu cầu các giới hữu quyền hành chánh và quân sự dành mọi sự dễ dàng cho đương sự trong lúc thừa hành phận sự nhà báo”.
Một thẻ khác do Tổng cục Chiến tranh chính trị Việt Nam Cộng hòa cấp, cho phép “Làm
phóng sự về công cuộc huấn luyện các hoạt động cũng như theo dõi các
cuộc hành quân của quân lực Việt Nam Cộng Hòa và thăm viếng các phi
trường quân sự tại Việt Nam”, do Tổng cục trưởng là thiếu
tướng Trần Văn Ẩn ký. Với một số giấy tờ tương tự, Hai Trung đã ra vào
các cơ quan quản lý hoạt động hành chánh, kinh tế và quân sự của chính
quyền Sài Gòn một cách dễ dàng, thậm chí được các sĩ quan cấp tá của Mỹ
mời lên trực thăng quân sự đi quan sát các vùng chiến thuật. Ông còn là
một nhà báo đặc cách, được xếp ngang hàng các chuyên viên và được mời
vào Phủ tổng thống (dinh Độc Lập) dự các cuộc họp quan chức Việt – Mỹ,
được đọc các tài liệu mật để tham khảo và góp ý cho đường lối chiến lược
của chính quyền Sài Gòn!
Về phía Mỹ, ông thân cận nhiều nhân vật cấp cao của chi nhánh CIA ở
Đông Nam Á và Việt Nam. Ban đầu là các tham mưu của Edward G.Lansdale,
nắm nhiều nguồn tin quan trọng về các chiến dịch càn quét Việt Cộng do
Lansdale quyết định. Trong suốt 23 năm (tính đến 1975), Hai Trung đã
thâm nhập sâu vào các cơ quan đầu não của Mỹ và chính quyền Sài Gòn để
lấy những tài liệu tối mật và đã “cung cấp kịp thời nhiều tài liệu bằng nguyên bản có giá trị lớn”
(như hồ sơ tuyên dương anh hùng của ông ghi rõ). Chẳng hạn, những báo
cáo về mâu thuẫn trong nội bộ chính quyền Sài Gòn, những ý đồ quân sự và
bình định qua các đời tổng thống Mỹ, những bước đi trong chủ trương
“Việt Nam hóa chiến tranh” thời Nixon. Trong đó có cả những hồ sơ liên
quan đến kế hoạch cắt đứt đường mòn Hồ Chí Minh, thể hiện bằng cuộc hành
quân Lam Sơn 719 vào đầu 1971.
Chúng ta thử xem xét hiệu quả thực tế trên chiến trường đưa đến từ sự
kết hợp chiến thuật quân sự của Hà Nội với tài liệu tình báo gửi từ Sài
Gòn ra, qua ghi nhận dưới đây:
“Từ mồng 3 Tết Tân Hợi, nhằm
30.1.1971, lực lượng Mỹ ở phía Nam sông Bến Hải lặng lẽ triển khai, tạo
một bàn đạp vững chắc phóng sang Lào. Suốt 7 ngày sau đó, những vị trí
chiến thuật then chốt ở Quảng Trị nhanh chóng được chiếm lĩnh để ba
cánh quân Sài Gòn gồm bộ binh, lính nhảy dù và thiết giáp sẵn sàng vượt
biên giới. Thiệu đã tung vào cuộc 2 sư đoàn tinh nhuệ nhất của “quân
lực Việt Nam Cộng hòa” trong đó có sư đoàn thủy quân lục chiến… Nhưng
ngót nửa tháng, đội quân ấy vẫn mắc kẹt trên đường, số tử thương tăng
lên từng ngày, việc tải xác chết khỏi mặt trận không làm xuể và “ma sự”
bắt dầu ám ảnh mạnh đến tinh thần binh lính. Qua ngày thứ 15, thời hạn
chiếm Tchépone như dự định “tuyệt vời trên giấy” vụt qua. Cựu tư lệnh Mỹ
ở Sài Gòn, tướng Westmoreland được Kissinger tham vấn ngay về tình hình
chiến trận khi đó, đã nhận định ít nhất phải có 4 sư đoàn Mỹ mới tiến
chiếm và giữ được Tchépone, chứ 2 sư đoàn Sài Gòn dù là “tinh nhuệ nhất”
vẫn chịu chết… Cố vấn tổng thống Thiệu là TS Nguyễn Tiến Hưng đúc kết:
Chiến dịch kết thúc sau 44 ngày với con số thương vong cao: 8.000 người,
là một yếu tố làm suy nhược ý chí chiến đấu của Nam Việt Nam”.
Nguyễn Tiến Hưng còn viết, người ta đưa ông Thiệu xem bức ảnh đăng
trên các tạp chí Mỹ chụp cảnh một người lính Sài Gòn bám đuôi chiếc trực
thăng cứu nạn của Mỹ để “cố chạy sao cho thoát khỏi chảo lửa của mặt trận Tchépone, giống như một con thỏ chết nhát”.
Bức ảnh chú thích bên dưới: “Một con thỏ!”. Xem ảnh Thiệu tức lắm,
nhưng cố làm ra vẻ bình tĩnh, cười gằn, bảo ông ta xem thường điều mỉa
mai đó, vì sự thật không phải binh lính Sài Gòn là “những con thỏ”, mà “chính
các phi công trực thăng người Mỹ đã sợ lưới đạn của Cộng sản vây bủa
trên đường đến Tchépone, nên đã sợ hãi dạt ra xa và bay mất!”.
Những báo cáo khác của Hai Trung đã giúp ích rất nhiều cho quyết định
của B2 và Hà Nội vào các giai đoạn quyết liệt dẫn đến sự kiện lịch sử
30.4.1975. Cuối tháng 9.2006, khi Hai Trung qua đời tại TP.HCM, Tư Cang
đã đến Nhà tang lễ Bộ Quốc phòng thắp hương vĩnh biệt và ghi trong sổ: “Bị
ốm nặng không đi lại được, anh thường dùng điện thoại chuyện trò tâm sự
với tôi. Có lần anh nói vui: chắc lá số tử vi của anh và tôi tốt lắm,
cao số lắm, nên tình báo CIA và đặc ủy Sài Gòn mới không phát hiện được
hai đứa mình, chớ tụi mình có giỏi hơn anh em đâu? Nay anh ra đi, là bạn
chí thân sống chết bên nhau trong thời chiến tranh chống Mỹ giữa Sài
Gòn, tôi làm mấy câu thơ tiễn anh về nơi an nghỉ cuối cùng: Những lúc hiểm nguy căng sợi tóc/Vẫn cười, vẫn nói, vẫn ung dung…”.
9
Bí quyết của một điệp viên chiến lược
Tướng tình báo Vũ Ngọc Nhạ
Là người được Thủ tướng Phạm Văn Đồng trực tiếp giao nhiệm vụ từ năm
1954, tướng tình báo Vũ Ngọc Nhạ vào Nam xâm nhập dinh Độc Lập – nơi tập
trung quyền lực cao nhất của chính quyền Sài Gòn – trở thành “người
nhà” của tổng thống Diệm, rồi “cố vấn tổng thống Thiệu”.
Ở những vị trí thuận lợi nhưng khá nguy hiểm đó, tướng Nhạ đã thu thập
và phúc trình về Hà Nội những tài liệu chiến lược, bao gồm nhiều điều cơ
mật mà ngay các bộ trưởng Sài Gòn cũng không được biết tới. Sau này dù
ông bị CIA trưng bằng cớ “hoạt động tình báo cho cộng sản” và đày ra Côn
Đảo (cùng hai người khác là Huỳnh Văn Trọng và Nguyễn Xuân Hòe), song
Thiệu vẫn giữ tình cảm đặc biệt với “ông cố vấn” và cho người bắn tin
vào nhà giam (sau Hiệp định Paris 1973) để hỏi “ông cố vấn” là nếu được
trả tự do ông sẽ chọn về đâu?
Ông Nhạ trả lời muốn về Paris, Roma, hoặc Lộc Ninh. Và chiều
23.7.1973, ông được đưa lên chuyến máy bay hạ cánh xuống vùng giải phóng
Lộc Ninh để trao trả cho chính phủ cách mạng. Nhưng không lâu sau, đầu
năm 1974, ông xâm nhập trở lại Củ Chi, nối kết đường dây giao thông với
nội thành, ăn ở bí mật tại Sài Gòn để tiếp tục hoạt động tình báo. Một
cách nhanh chóng, ông đã bắt liên lạc với nhiều vị có uy tín trong giới
trí thức và các viên chức cao cấp, cũng như các nhà lãnh đạo tôn giáo,
đặc biệt là Thiên Chúa giáo đương thời, để chuẩn bị nhân sự thành lập
lực lượng thứ ba theo yêu cầu của trung tâm.
Ngô Đình Diệm (phải)
và tướng ODaniel (Mỹ) - Ảnh: tư liệu
Đến những ngày tàn của chế độ Sài Gòn, Thiệu vẫn rất cảm động khi
biết “ông cố vấn” ngày trước của mình đang bí mật quay lại đâu đó giữa
đô thành và gửi lời thăm Thiệu lúc tình hình căng thẳng và bất lợi nhất
cho Thiệu vào giữa tháng 4.1975. Thông qua các linh mục được Thiệu kính
nể, Vũ Ngọc Nhạ đã gửi lời khuyên Thiệu đừng do dự, mà hãy nhanh chóng
từ chức tổng thống để bảo toàn tánh mạng. Những chi tiết trên do tướng
Nhạ kể lại với chúng tôi trong buổi phỏng vấn tại nhà riêng của ông trên
đường Nguyễn Văn Mai, quận 3, TP.HCM vào giữa năm 1996 và một phần nội
dung đã đăng trên báo Thanh Niên năm ấy (số ra ngày 14.7) trong mục Tự bạch (lúc ông còn sống). Qua đó ông nói về bí quyết thành công của một điệp viên chiến lược là phải làm sao am hiểu từng con người mình đang chinh phục.
Muốn vậy, không chỉ để tâm đến những chuyện lớn, mà cần nghe ngóng,
ghi nhớ cả những câu phát biểu ngoài lề. Ví dụ, có lần ngồi chung xe
Jeep với tướng Dương Văn Minh trước năm 1975, phóng qua đường phố Sài
Gòn, rồi lòng vòng quanh những ngôi biệt thự trồng đầy hoa vàng ở ngoại
ô, ông Minh đã buột miệng nói: “Mỹ bỏ bom miền Bắc khác nào bỏ bom lên đầu anh em của mình, phải không?”. Từ câu nói ấy, Vũ Ngọc Nhạ đánh giá tướng Minh là người có thể “đối thoại được” sau này. Không chỉ vậy, theo tướng Nhạ: “Không
nên đặt con người mà mình cần am hiểu để chinh phục nào đó vào một
“khung nhất định”. Khi tiếp xúc với những nguyên thủ ở dinh Độc Lập, tôi
thấy rằng việc đặt những con người mình cần theo dõi, trong đó có họ,
vào các nhận định ban đầu về họ, không thay đổi, thì rất khó. Vì họ
chuyển đổi tâm lý, kể cả quan điểm, theo từng hoàn cảnh gặp phải, và
theo những biến cố lớn. Nên mình cũng phải nhìn họ theo những chuyển đổi
đó để ứng xử hợp lý. Điều này phù hợp với quan điểm biện chứng, vận
động của Marxisme. Như trường hợp tôi có thể nêu ra dưới đây mà tôi tin
chắc rằng không ít người để ý, là ông Ngô Đình Diệm của năm 1954 khác
với ông Diệm năm 1962. Khác chỗ nào?”.
Tướng Vũ Ngọc Nhạ giải thích: “Ông
Diệm năm 1954 là người chống cộng triệt để, không cần dông dài các bạn
cũng rõ rồi. Với luật 10/59, ông cho lê máy chém khắp miền Nam với hy
vọng hão huyền rằng sẽ “làm cỏ” những người Việt theo cộng sản. Nhưng
ông đã không đạt được mục đích đó, dầu bấy giờ cách mạng miền Nam đúng
là có tạm thời khó khăn, nhưng rồi những năm sau đó vẫn bén rễ xanh cây
với sự ra đời của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Trước
thực tế sống động ấy, buộc ông Diệm phải suy ngẫm về ảo vọng “diệt cộng”
trước đây của mình. Huống là thêm vào đó, người Mỹ những năm đầu thập
niên 1960 càng lộ rõ chân tướng là “ông chủ”, chứ chẳng phải người bạn
“đồng minh” của ông Diệm. Họ nhúng tay vào nội bộ, chi phối lộ liễu
nhiều hoạt động chính trị ở trung ương và địa phương của Nam Việt Nam,
nhất là khi đòi loại bỏ Ngô Đình Nhu ra khỏi dinh Độc Lập.
Trước yêu cầu đó, ông Diệm họp gia
đình “tứ long” gồm: Ngô Đình Thục, Ngô Đình Diệm, Ngô Đình Nhu và tôi
tức “Hoàng Long” để tìm cách giải quyết. Ông Thục khăng khăng bảo ông
Diệm phải giữ tình anh em và không được bỏ ông Nhu. Ông Diệm bảo đảm với
Nhu rằng, nếu Nhu rời dinh Độc Lập ông cũng sẽ thôi làm tổng thống nữa.
CIA biết được cuộc họp của anh em “gia đình trị” này, với các nội dung
như thế đã không mấy vui vẻ, giới quân sự Mỹ thì bực tức ra mặt. Sau đó
Mỹ tỏ thái độ bằng cách “chủ trò” trong việc ném bom dinh Độc Lập. Bom
bỏ trúng đích, nổ ngay trong phần dinh có phòng riêng của Ngô Đình Nhu.
May là sáng hôm đó, Nhu đã rời phòng sớm hơn thường lệ để cùng ông Diệm
ra đón ông Thục (có tôi cùng đi), nếu không Nhu đã mất mạng. Còn bà Trần
Lệ Xuân, vợ Ngô Đình Nhu, bị vôi gạch do sức ép của quả bom bay ra làm
trầy xước mặt mày, sau phải qua Nhật “sửa sắc đẹp”. Sau ngày thoát chết,
vợ chồng ông Nhu rất “căm” CIA và các cố vấn Mỹ. Những điều tôi vừa nói
về việc người Mỹ muốn loại ông Ngô Đình Nhu trên đây được chính Cựu Bộ
trưởng Quốc phòng Mỹ McNamara thừa nhận trong hồi ký xuất bản năm 1995”.
Tướng Nhạ nói tiếp, sau “khúc dạo đầu” không giết được Nhu đó, CIA Mỹ
gợi ý với ông Diệm nên đưa Ngô Đình Nhu ra nước ngoài. Người đầu tiên
phản đối là Ngô Đình Thục, đã nói đại ý là ở trong nước ông Nhu còn bị
ném bom mưu sát, huống chi ra nước ngoài đơn độc, chỉ làm bia cho đạn Mỹ
nã chết mà thôi! Vậy rõ ràng “diệt cộng” là một ảo vọng không thành, mà
muốn giữ “độc lập” với người bạn “đồng minh” bên trong lại là một ảo
vọng khác. Bị tác động bởi hai ảo vọng đó, ông Diệm đi tìm giải pháp
khác “quay lại với người Pháp và hòa giải với Hà Nội”. Ông Nhu công khai
nêu rõ ý muốn đó và Pháp “hồi âm”: muốn miền Nam trung lập hóa. Còn
việc hòa giải với Hà Nội, Nhu rất ngại Vũ Ngọc Nhạ không tán thành, vì
Nhu luôn cho rằng Nhạ “chống cộng” quyết liệt nên “nhiều
bữa tôi giả vờ tình cờ tìm cách hé mở khéo léo cho Nhu thấy rằng tôi
đồng ý việc Sài Gòn bí mật tiến hành tiếp xúc và hòa giải với Hà Nội”.
Kể chuyện trên, tướng Nhạ nhằm minh chứng cho điều ông đã nêu ra về “việc
cần thiết của một điệp viên là phải am hiểu từng con người và đặt con
người ấy trong những chuyển đổi không ngừng của từng giai đoạn để ứng xử
và chinh phục họ”. Đó là những gì “ông cố vấn” đưa ra liên
quan đến bí quyết thành công của nhà tình báo. Còn đại tá Tư Cang? Theo
Tư Cang, ngoài những cái lớn lao phải tuân thủ, nhà tình báo không được
xem thường những thứ nhỏ nhặt khác quanh mình, ngay cả… một chồng bánh
tráng ngoài chợ, hoặc một gói mắm ruốc từ đâu đưa đến nhà, như câu
chuyện sẽ kể ở kỳ sau.
CUỐI
Chiếc áo màu hoàng hậu
Người vợ trẻ của nhà tình báo - Tư Cang (ảnh chụp cuối năm 1947)
Để sắm vai “hai người tình” che mắt cảnh sát Sài Gòn, Tư Cang và Thảo
(Mỹ Nhung) thường sóng đôi ra khỏi nhà, cứ như họ “sắp cưới nhau”.
Một bữa Thảo hỏi: “Hôm nay anh thích em mặc áo màu gì?”. Tư Cang:
“Màu hoàng hậu đi em!”. Và hai người bước ra chiếc xe Honda đỏ nổ máy
thoát khỏi cặp mắt dòm ngó của viên cảnh sát mật cạnh nhà. Chở Thảo vòng
qua bùng binh chợ Bến Thành, Tư Cang dừng trước rạp Rex và chia tay
“người tình”. Thảo cười duyên dáng bước xuống xe, lẫn vào đám đông như
một con bướm giữa rừng.
Tư Cang nói, màu sắc tham dự rất nhiều vào các tín hiệu trên “đường
tình báo”, để nhận ra nhau, trao tài liệu mật. Tài liệu chuyển theo
nhiều cách, như ở một điểm sát Sài Gòn, cô giao thông tên Xinh về đến,
đưa Tư Cang gói mắm ruốc rồi đi. Ông gạt mắm ra chén, lẫn trong ruốc có
ve dầu Song Thập nhỏ bằng ngón tay út, đập bể chai dầu lộ ra hai tờ giấy
hút thuốc rất mỏng, chi chít những dòng báo cáo của anh Tám từ khách
sạn Embassy gửi ra về tình hình chính trường Sài Gòn giữa tháng 4.1975.
Một cách nghi trang khác khá mạo hiểm như nữ giao thông Tư Ánh đã giao
Tư Cang một chồng bánh tráng giữa chợ Bến Thành bên trong có… 2 khẩu K54
và 27 viên đạn.
Đối đầu với hiểm nguy, nhà tình báo vẫn có “những phút giây lãng
mạn”? Năm 26 tuổi, trong chuyến thâm nhập lần đầu tiên vào Sài Gòn
(1954), ông đã vượt sông Soài Rạp lúc trời tối cùng nữ đồng chí 23 tuổi
tên H. xuất thân từ trường nữ sinh Áo Tím (Gia Long). Họ ngồi trên chiếc
“xuồng ba lá” (ghép bằng 3 tấm ván mỏng), bất thần tàu tuần tra của
lính Pháp từ phía Nhà Bè chạy tới, quét đi quét lại ánh đèn pha sáng
rực. Thấy nguy, Tư Cang nhảy xuống sông kéo theo H., cô H. ôm chặt lấy
Tư Cang. Ông kể “tôi phải hai chân đạp nước theo động tác lội đứng để
giữ thăng bằng, còn cánh tay ôm choàng qua ngực người đồng đội, đầu cô
nằm im trên vai tôi, ngửa lên ngang mặt nước…”. Khi tàu tuần tra Pháp đi
khỏi, H. vẫn nằm yên trên cánh tay phải của ông giữa dòng Soài Rạp một
lúc.
Lên bờ, hai người ngồi bên nhau trên một thân cây bần dưới ánh trăng,
mà không nói điều gì cho rõ. Đến lúc con nước ngoài sông dâng cao với
tiếng bìm bịp kêu từng chập, báo hiệu trời sắp sáng, thì H. lên tiếng
trước: “Rừng lạnh quá!”. Tư Cang bất chợt đưa tay vòng qua thân H. cho
ấm, cô để yên. Rồi H. nói anh là người đầu tiên đã ôm siết em và cứu
sống em dưới dòng sông, em muốn anh hứa với em một điều được không? Tư
Cang hỏi hứa gì? H. đáp: “Hứa anh là của em và em là của anh!”. Nhưng
ông im lặng, nhìn vào đôi mắt đẹp lạ thường của H. dưới trăng, không nói
gì. H. giục mãi. Ông vẫn im lặng, vì ông nghĩ mình đã… có vợ rồi.
Là do ông cưới vợ hồi mới 18 tuổi ở miền quê Long Phước (1946). Vợ
ông kém ông một tuổi. Lúc lấy nhau hai người đều do gia đình đặt để theo
lệ xưa với mong muốn con cháu “yên bề gia thất”. Qua những ngày chung
đụng họ yêu nhau. Lúc vợ mang thai, ông ra chiến khu đánh Pháp, xa nhà
biền biệt. Ông không nói rõ với H. chuyện đó, chỉ sợ H. thêm buồn, nên
lấy cớ hai người đang hoạt động bí mật, sống chết bất ngờ không biết
trước. H. cúi xuống và nước mắt tuôn ra. Tư Cang nắm lấy tay cô siết
chặt, vừa lúc ấy có tiếng người gọi H. đi gấp. Đến khúc quẹo, cô dừng
lại quay nhìn Tư Cang lần cuối…
Chị Tư Cang đang dắt con (Nhồng) trên đường phố Sài Gòn năm 1950 - Ảnh: nhân vật cung cấp
H. đi rồi, Tư Cang lọt vào Sài Gòn, tìm đến nhà của cơ sở cách mạng
vùng chợ Hòa Hưng, chỉ cách khám Chí Hòa vài trăm thước. Ở đó hằng ngày
cưỡi chiếc mobylette màu vàng để đi lại, vẽ bản đồ, điều tra lực lượng
đồn trú của đối phương từ cầu Chữ Y đến Chợ Lớn. Bấy giờ, vợ ông cũng
rời làng Long Phước lên Sài Gòn, con gái ông đã lên 7 tuổi và ông cũng
biết được, cùng địa chỉ của vợ con. Mặc dầu công tác tình báo không cho
phép ông tiếp xúc với người thân, nhưng một hôm, sắp hoàn tất nhiệm vụ,
ông không cưỡng nổi, đã ngoắc một chiếc xích lô máy, bảo về số 11 – Rue
Villard (nay là đường Phan Chu Trinh, TP.HCM). Gần tới nơi, ông xuống xe
đi bộ một quãng, đến gốc cây vú sữa trước nhà và người đầu tiên ông gặp
là mẹ vợ của ông đang ngồi vá quần áo dưới bóng cây. Bà nhấc đôi kính
lão nhìn sững ông một lát, reo lên kinh ngạc: “Thằng Sáu! Thằng Sáu!” và
gọi đứa con gái lên 7 của ông ra đón: “Nhồng ơi! Ba mày về đây nè!”.
Ba vợ của ông đang ngồi trên ván đưa tay lên miệng ra dấu cho bà im
lặng. Vợ ông dưới bếp dắt con đi lên, đứa con từ ngày ra đời đến lúc ấy
chưa hề thấy mặt cha bao giờ. “Tôi ôm nó vào lòng và hôn lên đầu, lên
trán. Con tôi cười và ngước lên nhìn tôi rồi ngập ngừng gọi nhỏ: Ba! Ba!
Cũng như nó, lần đầu tiên trong đời tôi thốt lên: Con! Con gái cưng của
ba! Vợ tôi ngồi xuống sát bên tôi. Tôi choàng tay qua vai hôn vội vàng
lên má”. Vợ ông hỏi: “Anh ở lại đến tối được chớ?”. Ông đáp: “Không, anh
phải đi ngay bây giờ”. (Nghe vậy) vẻ mặt vợ tôi thoáng buồn. Lòng tôi
càng xót xa”. Có bóng người thập thò nơi cửa, ông đi nhanh ra đường,
trái tim vừa rộn lên vì cuộc gặp đã vội co thắt, chùng xuống, vì phải
chia tay. Người vợ trẻ năm xưa nay đã hơn 80 tuổi đang sống cùng ông với
con gái và cháu ngoại tại TP.HCM.
Ông nói thêm, trên đường hoạt động, ông đã được nhiều người giúp đỡ,
như cô gái tên T. đã nhanh trí giúp ông thoát khỏi cuộc ruồng bố bên bờ
sông Sài Gòn cách đây hơn nửa thế kỷ và hồi tưởng: “Đã qua cơn hãi hùng,
cô gái T. có vẻ e thẹn. Em chui ra khỏi mui ghe và chạy đi. Tôi nhìn
theo, lòng thẫn thờ như vừa bị cô gái mang đi một cái gì. Ôi đời chiến
sĩ tình báo rày đây mai đó. Cuối cuộc chiến tranh này, có lẽ quả tim tôi
bị nát vụn, để lại mỗi phương trời một mảnh”.
Giao Hưởng
QĐND - Thứ Sáu, 30/09/2011, 14:6 (GMT+7)
QĐND - Thứ Sáu, 30/09/2011, 14:6 (GMT+7)
QĐND - Thứ Hai, 19/09/2011, 20:9 (GMT+7)
QĐND - Thứ Hai, 19/09/2011, 20:9 (GMT+7)
QĐND - Thứ Hai, 19/09/2011, 20:9 (GMT+7)
