Sinh ra ở miền quê nghèo, thừa hưởng
trọn vẹn những tố chất ham học, thông minh, sáng dạ của người Nghệ, Lại
sớm được tiếp cận những kiến thức uyên thâm, bác học từ nền văn hóa
phương Tây, Thế nhưng, những đóng góp của ông Nguyễn Thái Hợp cho quê
hương, xứ sở lại trái với những gì ông đã tích tụ được.
Là người con Nghệ An
Giám
mục Phao Lô Nguyễn Thái Hợp sinh ngày 02/02/1945 tại vùng quê nghèo
thuộc Giáo xứ Làng Anh, xã Nghi Phong (Nghi Lộc), đến năm 1954 thì di cư
vào sinh sống ở huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai. Ông vốn là một người
ham học, chịu khó học hành, được đào tạo bài bản ở cả trong nước và nước
ngoài.
Nhìn vào chặng đường học
hành, phấn đấu của vị Giám mục Giáo phận Vinh có thể thấy rõ điều đó: Từ
năm 1965-1972, sau khi gia nhập và khấn dòng Đa Minh Việt Nam, ông theo
học Triết và Thần học tại Học viện Đa Minh. Cũng trong khoảng thời gian
đó, ông tốt nghiệp cử nhân Triết học Đông Phương tại Đại học Văn khoa
Sài Gòn. Sau khi được thụ phong Linh mục dòng Đa Minh vào ngày
8/8/1972, ông tiếp tục du học tại Thụy Sỹ, trở thành thành viên Hội
Người Việt tại Thụy Sỹ, nhận bằng tiến sỹ Triết học (Đại học Fribourg
vào năm 1978), tiếp tục học chính trị kinh doanh tại Zeneve (Thụy Sỹ),
sau đó nhận bằng tiến sỹ Thần học (Khoa Thần học ở Sao PaoLo- Brazil).
Từ 1996-2003, ông là Giáo sư tại Đại học Thánh Toma, Angelicum, Roma
(Italia). Năm 2004, ông là Giám đốc học vụ của tỉnh dòng Đa Minh và
thành viên Ủy ban giáo lý Đức Tin.
Năm
2006, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam chấp thuận cho ông về
nước và cho nhập hộ khẩu tại Thành phố Hồ Chí Minh. Cũng trong khoảng
thời gian này, Linh mục Nguyễn Thái Hợp là thành viên của Ủy ban Từ vựng
Công giáo, Chủ nhiệm CLB Phao Lô Nguyễn Văn Bình. Ông từng tham gia
cộng tác với Viện Tôn giáo, Viện Triết học, Đại học KHXH và Nhân văn,
Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh. Linh mục cũng là người tích cực tham
gia hoạt động thiện nguyện thông qua việc lập Nhóm Đức Tin & Văn
hóa, phòng khám từ thiện Mai Khôi để hỗ trợ trẻ em khuyết tật và bệnh
nhân HIV/AIDS.
Với học vấn uyên thâm,
thông thạo 3 ngoại ngữ: Pháp, Thụy Sỹ, La tinh, ngày 13/5/2010 linh mục
Phao Lô Nguyễn Thái Hợp được Tòa Thánh Vatican bổ nhiệm và nhà nước
Việt Nam chấp thuận làm Giám mục chính tòa Giáo phận Vinh đóng tại Xã
Đoài, xã Nghi Diên, huyện Nghi Lộc thay thế Đức cha Phao Lô Maria Cao
Đình Thuyên xin từ nhiệm. Từ năm 2010 đến nay, ông là Chủ tịch Ủy ban
Công lý và Hòa bình của Hội đồng Giám mục Việt Nam.
Trong
bài phát biểu ngày về với Giáo phận Vinh (27/5/2010), ông đã bày tỏ
những lời tha thiết với quê hương Nghệ An: “Thay vì đón tiếp một tân
Giám mục, Đức Cha, quý cha, quý thầy, quý tu sĩ và anh chị em đang mở
rộng vòng tay để đón nhận một người con của xứ Nghệ đã xa quê hương 56
năm, nay được trở về để sống chết nơi miền đất Mẹ. Suốt những năm tháng
dài xa quê, mặc dù thể xác phải ở xa quê hương, nhưng tâm hồn tôi vẫn
canh cánh nhớ về nơi chôn nhau cắt rốn”, “có lẽ tôi là một trong những
người con xứ Nghệ đã phải đi xa quê hương nhất và nhiều lần đã phải chọn
quê người làm quê hương thứ hai của mình. Có những lúc tưởng chừng như
không còn cơ hội trở về với quê cha đất tổ. Nào ngờ, bỗng dưng được trở
về sống và phục vụ tại quê hương vào giai đoạn cuối cuộc đời. Xin cảm tạ
Thiên Chúa, cảm ơn Toà Thánh, cảm ơn Giáo phận cũng như chính quyền đã
tạo cơ hội thuận tiện”. Tân Giám mục khẳng định “theo yêu cầu của Tòa
Thánh, tôi chấp nhận về đây như một người con của quê hương trở về nơi
cội nguồn của mình, như máu chảy về tim”. Vị tân Giám mục còn tha thiết
kêu gọi “quý Cha, quý thầy, quý tu sĩ nam nữ và tất cả anh chị em cộng
tác với tôi để chúng ta có khả năng phục vụ giáo phận cũng như quê hương
đất nước nhiều hơn nữa”.
Ông Nguyễn Thái Hợp (người trao mũ) tại lễ tấn phong Giám mục phụ tá Nguyễn Văn Viên
Góp sức gì cho quê hương?
Thế
nhưng nhìn vào thực tế, từ khi Giám mục Nguyễn Thái Hợp về làm “chủ
chăn” từ năm 2010 đến nay, Giáo phận Vinh đã liên tiếp xảy ra nhiều vụ
việc vi phạm pháp luật mang tính hệ thống. Điều đó đã ảnh hưởng đến cả
giáo hội và chính quyền, gây mất ổn định chính trị, chia rẽ mối đoàn kết
lương - giáo. Đó là những vụ việc: Lấn chiếm, chuyển nhượng đất đai,
xây dựng công trình trái pháp luật ở Giáo xứ Ngọc Long, xã Công Thành -
huyện Yên Thành; Giáo xứ Làng Rào, xã Nghi Hương – huyện Tân Kỳ; Giáo xứ
Lập Thạch, xã Nghi Thạch – huyện Nghi Lộc, Giáo họ Yên Trạch, phường
Thu Thủy (Thị xã Cửa Lò). Tổ chức hành lễ ngoài cơ sở thờ tự vi phạm
Pháp lệnh Tôn giáo của Nhà nước Việt Nam ở xã Yên Khê – huyện Con Cuông;
xã Nghĩa Xuân – huyện Quỳ Hợp; xã Châu Bình – huyện Quỳ Châu. Gây rối
trật tự công cộng, đánh đập, bắt giữ người trái pháp luật ở xã Yên Khê –
huyện Con Cuông; Giáo xứ Mỹ Yên xã Nghi Phương (Nghi Lộc). Trong việc
tách, lập xứ, họ đạo mặc dù mới trình xin đang được chính quyền các cấp
xem xét giải quyết, hoặc chưa trình xin nhưng giáo hội đã tự ý thành lập
các xứ, họ đạo. Không những thế, còn tổ chức các hoạt động tôn giáo
trái pháp luật, hoặc tổ chức sinh hoạt tôn giáo tại nhà riêng giáo dân,
xảy ra ở các huyện Tân Kỳ, Nghĩa Đàn, Con Cuông, Quỳ Hợp, Quỳ Châu...
Trước
tình hình trên, ngày 17/9/2011, UBND tỉnh nghệ An đã có Công văn số
5483/UBND-NC gửi đích danh Giám mục Nguyễn Thái Hợp thông báo về các
hoạt động tôn giáo vi phạm pháp luật trong thời gian qua, trong đó nêu
rõ: Chỉ tính riêng trong khoảng 01 năm qua, trên địa bàn tỉnh đã xảy ra
23 vụ vi phạm pháp luật và vụ việc liên quan đến giáo dân. Trong đó,
hoạt động đòi lại đất, xây dựng công trình trái pháp luật (10 vụ); chống
người thi hành công vụ, hủy hoại tài sản (01 vụ); tụ tập đông người
khiếu kiện, chặn xe (02 vụ)...
Đồng
thời, các cấp ủy, chính quyền, các ngành chức năng đã tập trung giải
quyết các sự việc theo đúng qui định của pháp luật, trên cơ sở tôn trọng
quyền tự do, tín ngưỡng của người dân; đã gặp gỡ, trao đổi với linh mục
quản xứ, các chức việc đề nghị phối hợp với chính quyền trong giải
quyết các vấn đề nêu trên nhằm ổn định tình hình. Thế nhưng, một số linh
mục quản xứ đã tỏ thái độ bất hợp tác với chính quyền trong giải quyết
vụ việc. Họ còn rao giảng những nội dung sai sự thật, làm cho giáo dân
nhận thức sai về chủ trương, chính sách của nhà nước; kích động giáo dân
gây rối, chống đối chính quyền... Do vậy, đến nay, nhiều vụ việc chưa
được giải quyết dứt điểm, thậm chí có những vụ việc mới phát sinh ngày
càng phức tạp hơn.
Có xứng “Người chủ chăn”?
Trước
khi diễn ra cuộc gây rối và hỗn loạn tại xã Nghi Phương vào ngày 3 và 4
tháng 9 vừa qua, tại buổi làm việc với Đại diện Công an tỉnh ngày 30/8,
Giám mục Nguyễn Thái Hợp nói: Sự việc xảy ra ngày 22/5 ở Trại Gáo là sự
việc đáng tiếc và để mọi việc tốt đẹp, đề nghị Công an tỉnh và cơ quan
chức năng cho 2 đối tượng được về với gia đình. Đại tá Nguyễn Hữu Cầu -
Phó Giám đốc Công an tỉnh, thủ trưởng cơ quan Cảnh sát điều tra Công an
Nghệ An khẳng định: Vụ việc xảy ra ở Trại Gáo (Nghi Phương, Nghi Lộc) là
vi phạm pháp luật và công an bắt các bị can đúng theo quy định của luật
pháp, nếu Tòa Giám mục bảo lãnh cho các bị can thì công an sẽ cho tại
ngoại, lúc nào cơ quan chức năng triệu tập thì phải chấp hành nghiêm
túc. Nhưng, Giám mục Nguyễn Thái Hợp và Toà Giám mục Giáo phận Vinh lại
“đòi” điều tra làm rõ nguyên nhân xảy ra vụ việc ngày 22/5/2013; cho
rằng công an bắt người theo kiểu xã hội đen; công an bắt sai người, bắt
một người thông báo một người; đòi thả người vô điều kiện.
Trở
lại vụ việc vi phạm pháp luật của một số giáo dân Giáo họ Trại Gáo,
thấy rằng, chính Giám mục Hợp và một số giáo dân của Giáo xứ Mỹ Yên, xã
Nghi Phương phải là những người biết rõ nguyên nhân xảy ra vụ việc gây
rối trật tự công cộng, cố ý đánh người gây thương tích, bắt giữ người
trái pháp luật và phá hoại tài sản của công dân vào ngày 22/5/2013. Bởi
vụ việc xảy ra trên địa bàn (nhà văn hóa xóm 13 thuộc họ Trại Gáo, Giáo
xứ Mỹ Yên, xã Nghi Phương) của chính những đối tượng gây hại.
Hơn
nữa, thời điểm xảy ra vụ việc (ngày 22/5) các cấp chính quyền đã nhiều
lần điện cho Giám mục Hợp đến phối hợp giải quyết. Khoảng 22 giờ cùng
ngày, Giám mục Nguyễn Thái Hợp, linh mục Nguyễn Đoài –Phó Chánh văn
phòng Toà Giám mục đã đến nơi xảy ra vụ việc và trực tiếp kiểm chứng
được ai là người bị hại và ai là người gây hại?! Khi đó, Giám mục Nguyễn
Thái Hợp đã không kịp thời giải cứu, cấp cứu 3 cán bộ công an bị thương
nặng ngay, mà lại cùng Hội đồng mục vụ Giáo họ Trại Gáo lập biên bản
với nội dung vu khống lực lượng công an ngăn cản không cho giáo dân hành
lễ (chỉ với 5 chiến sỹ công an có thể ngăn cản được hàng trăm giáo dân
hành lễ? – PV). Linh mục Nguyễn Đoài đã đọc cho chức việc viết biên bản
có nội dung xuyên tạc, các cán bộ công an đã không ký vào biên bản có
nội dung bịa đặt này. Khi các cán bộ công an không chịu ký vào biên bản,
Giám mục Nguyễn Thái Hợp uy hiếp: “Sau 10 phút, các anh không ký tôi
về, mọi chuyện giáo dân tự giải quyết”.
Mãi
đến gần 0 giờ ngày 23/5/2013, để bảo vệ an toàn tính mạng cho mình, các
cán bộ công an buộc phải ký vào biên bản. Lúc ấy, Giám mục Hợp mới gọi ô
tô của giáo dân trong xã Nghi Phương chở 3 đồng chí bị giữ trái pháp
luật tại nhà văn hoá xóm 13 về trụ sở Công an huyện Nghi Lộc. Khi đó,
những người bị thương nặng mới được đưa đi cấp cứu tại bệnh viện. Việc
Giám mục Hợp có mặt tại nơi xảy ra sự việc để phối hợp giải quyết vấn đề
theo đề nghị của các cấp chính quyền là điều đáng hoan nghênh. Nhưng lẽ
ra với vai trò là “người chủ chăn”, thấy sự việc sai trái của các giáo
dân, Giám mục Hợp phải đứng ra khuyên bảo giáo dân và cứu người bị hại
thì ông lại ra điều kiện với những người đang bị khống chế, hơn thế còn
đang bị thương, bị đe doạ về tính mạng phải thừa nhận một sự việc bịa
đặt là việc làm trái với lương tâm, đạo đức của một người bình thường.
Ngày
25/5/2013, Cơ quan cảnh sát điều tra Công an tỉnh Nghệ An đã ra quyết
định khởi tố vụ án hình sự đối với vụ việc nói trên, ngày 3/6/2013 đã ra
quyết định khởi tố bị can và lệnh bắt bị can để tạm giam đối với Ngô
Văn Khởi sinh năm 1960, trú tại xóm 14 xã Nghi Phương và Nguyễn Văn Hải
sinh năm 1970, trú tại xóm 12 xã Nghi Phương về tội gây rối trật tự công
cộng, quy định tại Điều 245 Bộ luật Hình sự. Đến ngày 27/6/2013, đã thi
hành lệnh bắt tạm giam bị can Ngô Văn Khởi và bị can Nguyễn Văn Hải để
phục vụ điều tra theo quy định của pháp luật. Sau khi bắt các bị can,
đồng chí Vũ Chiến Thắng-Phó Giám đốc Công an tỉnh đã điện thoại thông
báo cho Giám mục Hợp và khẳng định là công an đã tiến hành bắt các bị
can đúng pháp luật. Giám mục Hợp nói lại rằng: Các anh bắt không được
đàng hoàng lắm.
(Trong khi đó, Cơ
quan cảnh sát điều tra đã tiến hành bắt các bị can Nguyễn Văn Hải và Ngô
Văn Khởi theo đúng quy định của Điều 80 Bộ luật Tố tụng Hình sự, đó là:
Lệnh bắt có ghi rõ ngày, tháng, năm, họ tên, chức vụ của người ra lệnh;
họ tên, địa chỉ của người bị bắt và lý do bắt. Lệnh bắt có chữ ký của
người ra lệnh và có đóng dấu; Người thi hành lệnh đã đọc lệnh, giải
thích lệnh, quyền và nghĩa vụ của người bị bắt và lập biên bản về việc
bắt; Khi tiến hành bắt người tại nơi khác đã có sự chứng kiến của đại
diện chính quyền nơi tiến hành bắt người… Việc một số chiến sỹ mặc
thường phục tại thời điểm bắt người là để hỗ trợ các chiến sỹ mặc đồng
phục – điều này cũng được quy định và đúng theo nghiệp vụ của cơ quan
công an).
Còn chuyện ông Hợp nói công
an bắt sai người, bắt một người thông báo một người là không đúng, bởi ở
xã Nghi Phương có 2 người có tên là Ngô Văn Khởi, một người sinh năm
1963 ở xóm 13 và người bị bắt là Ngô Văn Khởi sinh năm 1960 ở xóm 14.
Khi bắt đối tượng Ngô Văn Khởi sinh năm 1960 ở xóm 14 trên lệnh bắt đã
ghi rõ họ tên, năm sinh, quê quán đầy đủ. Tại cơ quan điều tra đối tượng
Ngô Văn Khởi đã thừa nhận hành vi phạm tội của mình nên không thể nói
công an bắt sai người. Còn việc nói bắt một người, thông báo một người,
cơ quan công an cũng thừa nhận có sơ suất trong khi viết địa chỉ lên
phong bì gửi về xã, nhưng khi phát hiện sơ suất đã thu hồi và sửa chữa
ngay, chứ chưa đưa đến nơi ghi trên phong bì. Hiện gia đình và giáo hội
cũng không có văn bản mà họ nói là công an làm sai, bởi văn bản này đã
được thu hồi và sửa ngay sau khi phát hiện.
Tại
cuộc làm việc với đại diện Công an tỉnh, Giám mục Hợp đề nghị “cho 2
đối tượng về với gia đình” cũng là một cách nói không rõ ràng, dễ tráo
trở, vì dùng thuật ngữ “cho về” khác với việc “bảo lãnh” và cho “tại
ngoại”. Đòi hỏi này là trái với quy định của pháp luật. Sau khi đưa ra
những yêu cầu vô lý, có tính bao che cho những sai phạm của các bị can
trong vụ gây rối ngày 22/5, Giám mục Hợp đã nói: Tôi đã làm hết trách
nhiệm, nếu các ông không thả người, tôi sẽ để cho dân thực hiện theo
quyền của họ!
Hay chỉ phó mặc?
Thời
gian qua, nhiều giáo dân đã viết đơn gửi nhiều nơi, cho rằng công an
bắt người theo kiểu xã hội đen và yêu cầu thả người... (hầu hết những
nội dung trong đơn của các giáo dân đều giống như những đòi hỏi mà Giám
mục Hợp từng đưa ra-pv). Ngày 11/7/2013, ban hành giáo xứ và ban hành
giáo họ (Nghi Phương, Nghi Lộc) gồm 15 người đến gặp thường trực UBND xã
làm việc với nội dung thanh minh sự việc xảy ra ngày 22/5 là không có
việc bắt giữ, đánh đập, mà là họ đã “bảo vệ” các chiến sỹ công an! (tuy
nhiên không nói rõ là bảo vệ bởi sự nguy hiểm nào?!). Và đề nghị các cơ
quan chức năng sớm làm rõ vụ việc. Ngày 13/7/2013, tại Nhà thờ Giáo xứ
Mỹ Yên và Nhà thờ Giáo họ Thanh Sơn đã treo băng rôn nội dung “Giáo xứ
Mỹ Yên kịch liệt phản đối hành động bắt người trái phép của chính quyền
huyện Nghi Lộc và tỉnh Nghệ An”…
Và
sự việc càng ngày càng phức tạp hơn sau khi Giám mục Nguyễn Thái Hợp có
chuyến công du từ nước ngoài về vào ngày 26 tháng 8 vừa qua.
Trong
khi Bộ Công an không hề có sự hứa hẹn nào về việc thả 2 bị can trong vụ
việc ngày 22/5 thì Giám mục Hợp lại nói với các giáo dân rằng, ông đã
trao đổi với đại diện Bộ Công an và họ đã hứa sẽ thả người, nhưng Công
an và chính quyền tỉnh Nghệ An chưa đồng ý. Giám mục Hợp cũng “hứa hẹn”
với các giáo dân: Các con cứ đợi đến ngày 4/9, Cha sẽ làm hết trách
nhiệm của mình, nếu cha không làm được (đòi thả người vô điều kiện-pv)
thì các con muốn làm gì thì làm. Chính những lời nói kích động này của
ông Nguyễn Thái Hợp đã trở thành chất xúc tác tạo nên các vụ gây rối gần
đây của một số giáo dân quá khích ở Nghi Phương (Nghi Lộc), mà đỉnh
điểm là việc kéo đông người lên trụ sở UBND xã gây rối, lăng mạ cán bộ
xã vào ngày 30/8; bao vây trụ sở UBND xã và giữ người trái pháp luật
ngày 3/9 và vụ hỗn loạn khiến nhiều người bị thương ngày 4/9 vừa qua!
Trong
các ngày 3/9 và 4/9, lãnh đạo tỉnh đã có công văn mời Giám mục Nguyễn
Thái Hợp đến UBND tỉnh tham dự cuộc làm việc với lãnh đạo tỉnh để phối
hợp giải quyết sự việc xảy ra ở xã Nghi Phương (Nghi Lộc) và cử người
trực tiếp đưa đến tận Toà giám mục, nhưng Giám mục Hợp vẫn từ chối không
hợp tác mà để mặc giáo dân “muốn làm gì thì làm”!
Cần
phải nói thêm rằng, trong suốt thời gian diễn ra cuộc hỗn loạn, Giám
mục Nguyễn Thái Hợp không hợp tác với chính quyền và để mặc cho Tân
giám mục phụ tá Phêrô Nguyễn Văn Viên vừa mới được bổ nhiệm trước đó vài
giờ, ủy quyền cho linh mục Phê rô Nguyễn Xuân Quý, quản xứ Xuân Mỹ ra
trao đổi với các cấp chính quyền và khuyên nhủ số bà con giáo dân quá
khích ra về.
Với vai trò là Giám mục
Giáo phận Vinh và là Chủ tịch Ủy ban Công lý và Hoà bình Hội đồng Giám
mục Việt Nam, liệu những việc làm trên đây của ông Nguyễn Thái Hợp đã
đúng với trọng trách mà giáo hội giao phó cho ông và bộ y phục ông đang
“khoác” lên mình?!
Dư luận không khỏi
đặt câu hỏi: Giám mục Nguyễn Thái Hợp đã thực sự làm tròn trách nhiệm,
bổn phận “người chủ chăn” đối với giáo phận và phục vụ quê hương Nghệ An
như những lời ông đã nói trong bài phát biểu ngày về với Giáo phận
Vinh? Đồng thời, những gì ông đã và đang thể hiện liệu có xứng đáng với
vai trò Chủ tịch Ủy ban Công lý và Hòa bình của Hội đồng Giám mục Việt
Nam? Có đúng như châm ngôn mục vụ “sự thật” và “tình yêu” mà ông đã trả
lời phỏng vấn trên Trang thông tin điện tử Hội đồng Giám mục Việt Nam
ngày 28/06/2010 khi vừa mới được bổ nhiệm làm Giám mục Giáo phận Vinh!
Bài, ảnh: Nhóm phóng viên
Nguồn: Báo Nghệ An (6/9/2013)
Giám mục Nguyễn Thái Hợp trong một buổi làm việc với lãnh đạo tỉnh.
